Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Eng kam ish haqi
O’zbekiston Respublikasida Mehnat kodeksiga 
muvofiq belgilangan haftasiga 40 soat, olti kunlik ish haftasida har kuni 7 
soat, besh kunlik ish haftasida esa 8 soat ish vaqti me’yoridan kelib 
chiqqan holda har bir soat, kun, hafta yoki oy uchun belgilanishi mumkin. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ish haqi, pensiyalar, 
stipendiyalar va ijtimoiy nafaqalar miqdorini oshirish to’g’risida”gi 
Farmoniga binoan 2011 yilning 1 avgustidan boshlab minimal ish haqi 
miqdori 57200 so’m qilib belgilandi”
40
.
Eng kam ish haqi miqdorining o’rnatilishi mehnat kishisini ijtimoiy 
himoya qilish maqsadini ko’zlaydi. Xalqaro Mehnat Tashkiloti tomonidan 
1970 yilda qabul qilingan eng kam ish haqini o’rnatish to’g’risidagi 
konventsiya hamda eng kam ish haqini o’rnatish bo’yicha tavsiyalarda 
ham eng kam ish haqini o’rnatish mehnatkashlar va ular oila a’zolari 
ehtiyojlarini qondirishga qaratilishi kerakligi ta’kidlanadi.
Eng kam ish haqini o’rnatishda quyidagilar hisobga olinadi:
-
mehnatkashlar va ularning oila a’zolari ehtiyojlari;
40
“Норма” газетаси № 28(313) 12 июль 2011 й.
378
Akkordli-mukofotli 

---

-
mamlakatdagi ish haqining umumiy darajasi;
-
tirikchilik qiymati va undagi o’zgarishlar;
-
ijtimoiy ta’minot bo’yicha nafaqalar;
-
boshqa ijtimoiy guruhlar turmush darajasining taqqoslanmasi;
-
iqtisodiy omillar, shu jumladan iqtisodiy rivojlanishning ahvoli, 
mehnat unumdorligi darajasi. Ish bilan bandlikni ta’minlash.
Ish haqining shakl va tizimlari.
Ular ish vaqti sarfi, personalning 
mehnat unumdorliti va uning ish haqi miqdori nisbatlarini ifodalaydi, 
shuningdek ishhaqi elementlari: tarif qismi, ustamalar, qo’shimcha 
to’lovlar, mukofotlar o’zaro bog’liqligini ko’rsatadi.
O’zbekiston Respublikasidagi amaldagi qonunchilikka muvofiq 
korxona, tashkilot va muassasalar mehnatga haq to’lash shakllari va 
tizimlarini mustaqil ravishda belgilaydilar. Bu jamoa shartnomalari yoki 
boshqa me’yoriy hujjatlarda qayd etiladi.
Bugungi kunda mehnatga haq to’lash shakl va tizimlari behisobdir. 
Qator kompaniya va firmalar o’zlarida joriy etilgan mehnatga haq to’lash 
shakl va tizimlarini ixtiro (nou-xau) darajasida baholaydilar va oshkor 
etmaydilar. Mehnatga haqto’lashning shakl va tizimlarini umumlashtirgan 
holda quyidagi umumiy tasnifga (9.24- rasm) keltirish mumkin.
Xodim mehnatiga haq to’lash miqdori uning shaxsiy mehnat ulushi, 
mehnat sifatiga bog’liq bo’lib, ish haqi miqdori hech bir ravishda 
cheklanmaydi.
Ishbay haq
miqdori xodimning mehnat unumdorligiga bog’liqdir. 
Ma’lumki, mehnat unumdorligi erishilgan ish natijasiga, xususan vaqt 
birligi hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulot soni yoki mahsulot birligini 
ishlab chiqarish uchun sarflangan ish vaqtiga qarab o’lchanadi.
Mehnatga haq to’lashning ishbay shaklini tanlash to’g’risida qaror 
qabul qilishdan avval bu shaklning personalga nisbatan korxona siyosatiga 
mos tushishiga alohida e’tibor qaratish talab etiladi. Jumladan, 
bajarilayotgan ishga ijodiy yondashuv ko’p hollarda mehnatga haq 
to’lashning vaqtbay shaklida yaxshiroq samara keltiradi.
379
Akkordli-mukofotli 

---

Mehnatga haq to’lash ishbay shaklining turlari ko’p (9.25- rasm). 
380