Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Muhammad  Rahim,on  I 
HtuzaDcon  vafot  etgach,  taxtga  uning 
davrida Xiva xonligi 
ukasi  Muhammad  Rahimxon  I  о tirdi.
Muhammad Rahimxon  I Xiva xonligini 
siyosiy  jihatdan  birlashtirishga  kirishdi.
Ayni  paytda,  turkmanlami  bo‘ysundirish  masalasi  yetakchi 
o‘ringa  chiqdi.  Turkmanlaming  turli  qabilalari  qanchalik  qattiq 
qarshilik  ko‘rsatmasinlar,  birin-ketin  bo‘ysundirib  borildi.
Bo‘ysunishni  istamagan  yovmut  qabilasi  Xurosonga  ko‘chib 
ketdi.  Biroq  Eron  hukumatining  tazyiqi  ostida  hamda  yaylov 
maydoni yo‘qligi uchun  yana Xiva xonligi hududiga qaytib keldi. 
Endi  ular  Xiva  xoni  tomonidan  ajratib  berilgan  hududga  joy- 
lashishga  majbur  bo‘ldilar.  Shu  davrdan  boshlab,  yovmut 
qabilasining taqdiri Xiva xonligi bilan uzil-kesil bog‘lanib,  xonlik 
fuqarolari  tarkibiga  olindi.  Ularga  ham  soliq  to‘lash  belgilandi. 
Shuningdek,  xon qo‘shiniga belgilangan miqdorda navkar yuborish 
majburiyati  ham  yuklandi.
86

---

Uzoq  davom  etgan  urushlar  va  yillab  sarson-sargardonlikda 
yurish  yovmutlarni  qishloq  xo‘jaligidan  ancha  uzoqlashtirib 
qo‘ygan  edi.  Shu  tufayli  ular  xon  qo‘shinida  sidqidildan  xizmat 
qildilar.  Ulardan o‘z  zamonining  eng jangovar  otliq harbiy  qismi 
tuzilganligi  ham  bejiz  bo‘lmagan.
Muhammad  Rahimxon  I  (1806—1825)  o‘zbeklar  va  turk- 
manlardan  tuzilgan  „xon  navkarlari“  deb  atalgan  muntazam 
qo‘sliinga  tayanib  yirik  zodagonlar  qarshiligini  sindirish  uchun 
sliiddatli  kurashda  o‘z  raqiblarini  birin-ketin  bo‘ysundira  bordi.
Muhammad  Rahimxon  I  ga  dushmanlik  ruhidagi  Orolbo‘yi 
zodagonlari  guruhi  qattiq  qarshilik  ko‘rsatdi.  Biroq,  1811-  yilda 
ulaming  qarshiligi  sindirildi.  Xiva  xoni  qoraqalpoqlarni  ham 
bo‘ysunishga  majbur  etdi.
Muhammad  Rahimxon  I  davrida  xonlik  siyosiy  jihatdan 
birlashtirildi.  Ayni  paytda,  uning  hududlari  yanada  kengaytirildi. 
Mamlakatda  nisbiy barqarorhk ta’minlandi.  Muhammad  Rahim - 
xon  I mamlakat  obodonchiligiga ham aloliida e’tibor berdi.  Qator 
madrasalar  va  masjidlar  qurdirdi.  Bir  qancha  kanallar  qazdirib, 
ekin maydonlariga suv cliiqartirdi.  Mamlakatda ichkilik va bangilikni 
taqiqladi.