Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Yakunlarni  chiqaramiz
•  XVI  asrda  uchta  harbiy-siyosiy  kuch  (shayboniylar,  safa- 
viylar va boburiylar)  kurash  maydoniga  chiqdi.
30

---

•  Abdullaxon  II  o‘z  davlatining  siyosiy  ahvolini  yaxshilash 
maqsadida  Rossiya bilan savdo  aloqalarini rivojlantirishga 
harakat qilgan.
1.  XVI  asrda  Buxoro  va  Boburiylar  davlati  munosabatlari  haqida 
nimalarni  bilib  oldingiz?
2.  Buxoro  va  Eron  munosabatlaridagi  keskinlikning  sababi  nimada 
edi?
3.  Buxoro—Rossiya munosabatlari haqida  nimalarni  bilib  oldingiz?
8- §.  XVI  asrda  Buxoro  xonligida  madaniy  hayot
Ta’lim  sohasidagi  islo- 
Shayboniylar  temuriylar  davrida  yur- 
hotlar 
timizda  yaratilgan  yuksak  rivojlangan
madaniyatga munosib voris bo‘la  olma- 
ganlar.  Shunday  bo‘lsa-da,  shayboniylar  davrida  ilm-fan  va 
madaniyat  baholi  qudrat  rivoj  topdi.  Bunga  ushbu  sulola 
hukmdorlari  orasidan  o‘z  davrining  yetuk  ilm-fan  arboblari 
yetishib  chiqqanligi  ham  ta’sir  ko‘rsatgan.  Chunonchi,  Mu­
hammad  Shayboniyxon,  Ko‘chkunchixon  va  Ubaydullaxonlar 
o‘z  davrining nihoyatda  o‘qimishh  kishilari bo‘lganlar.
Shuningdek,  Muhammad  Shayboniyxon,  Abdulazizxon  va 
Abdullaxonlar  kutubxonalari  o‘z  zamonasining  ajoyib  kitob 
xazinalari bo‘lgan.
Muhammad  Shayboniyxon  Buxoro  va  Samarqandni  temu- 
riylardan  so‘ng  fan,  madaniyat  va  san’at  markazlari  sifatida 
rivojlantirishga  harakat  qildi.  Shayboniylar ta’limni  rivojlantirish 
maqsadida  islohot  ham o‘tkazganlar.  Bu  islohotning o‘tkazihsliiga
Buxoro.  Abdullaxon madrasasi.
31

---

amaldorlar  guruhini  vujudga  keltirish  va  ularni  jamiyatning 
asosiy  tayanchiga  aylantirish  zarurati  sabab  bo‘ldi.  Xonlarga  va 
sultonlarga barcha  sohalar bo‘yicha  ilmli,  diplomatik  qobiliyatga 
ega bo‘lgan  amaldorlar  zarur  edi.  Islohotga ko‘ra,  ko‘p bosqichli 
o‘qitish  tizimi  joriy  etildi.  Har  bir  mahallada  maktab  ochildi, 
ba’zi  xonadonlarda  uy  ta’limi joriy  etildi.  Bolalarga  6  yoshdan 
ta’lim beriladigan bo‘ldi.  Maktabda  ikki yil  o‘qigach,  o‘quvchilar 
madrasaga o‘tkazilardi.
XVI  asrda  Samarqandda  Shayboniyxon  madrasasi,  Buxoroda 
Abdullaxon,  Toshkentda  Baroqxon  va  Ko‘kaldosh  kabi  qator 
madrasalar hamda boshqa ta’lim muassasalari  quriladi va faoliyat 
yuritadi.  Madrasada uch bosqichli ta’lim joriy  etilgan,  uning  har 
bir  bosqichi  7  yildan  bo‘lib,  21  yil  davom  etardi.  0 ‘quvchilar 
ilohiyot  ilmi,  hisob-kitobdan,  handasa,  fiqh,  mantiq,  musiqa, 
she’r  san’atidan  ilm  olardi.  Albatta,  ta’lim  olishga  hammaning 
ham  imkoni bo‘lmas  edi.