Q u sm o n o V, U. J o ‘rayev, N. N o r q u L o V о ‘zbekiston tarixi

sabablari va  oqibatlari
. 
. 
G ‘arbiy  Yevropaning  ilg‘or  m am lakat- 
Jahon taraqqiyotidagi 
,  .  , 
. 
,  .
o‘zgarishlar 
landa  sanoat  lslilab  chiqanshnmg yetak-
clii  tarm og‘iga  aylanib  bordi. XVI  asr- 
ning  o ‘rtalaridan  boshlab  to ‘qimachilik,  qog‘oz,  sliisha  ishlab 
cliiqarishda melmat taqsimoti va  qo‘l hunari texnikasiga asoslangan 
korxona—manufaktura  (lotincha 
manus  —
  qo‘l, 
faktura  —
  tay- 
yorlash)lar  vujudga  keldi.
X V III 
asm ing  ikkinchi  yarm ida  asbob-uskunalam i  hara- 
katga  keltiruvchi  bug‘  mashinasi  (motor)  ixtiro  qilindi.  Natijada 
asosiy  ishlami  mashinalar  bajaruvchi  fabrika-zavodlar  vujudga 
keldi.
150

---

Bug‘  mashinasi  bilan  harakatlanuvchi  parovoz,  paroxod, 
cho‘yan  va  p o ‘lat  oluvchi  dom na  pechlar  yaratildi,  tem iryo‘llar 
qurildi.
Yirik  boy  tabaqalaming  tashqi  savdodan,  mustamlakalardan, 
manufakturadan  orttirgan boyliklari  sanoatni  rivojlantirish uchun 
sarmoya  sifatida  qo‘yildi.  Bu  sanoatning  rivojlanishida  m uhim 
omil  b o ‘ldi.  Eng  muhimi,  xo‘jalik  yuritish  uchun  zarur  b o ‘lgan 
mashinalami  ishlab  chiqarish yo‘lga  qo‘yildi,  og‘ir  sanoat vujudga 
keldi.
Biroq,  bu  jarayon  jahon  mamlakatlarida  nihoyatda  notekis 
bordi.  K o‘pgina  mamlakatlar,  jum ladan,  o ‘zbek  xonliklari  ham  
bu  jarayondan  chetda  qolib,  taraqqiyotda  orqada  qolib  bordi.
Yurtboshimiz  Islom   Karimov  xonliklar  davri  tarixiga  yan- 
gicha  nazar  tashlar  ekan,  quyidagi  savollar  bilan  m urojaat 
qiladi:
„Nega  jahonga  Ahmad  Farg‘oniy,  M uham m ad  Xorazmiy, 
Ib n   Sino,  Abu  R ayhon  Beruniy,  Im o m   al-Buxoriy,  A m ir 
Temur,  Ulug‘bek,  Alisher  Navoiy,  Bobur  kabi  buyuk  siymo- 
lam i bergan bu  millat XVII—XIX  asrlarga kelib  to  shu  chog‘gacha 
erishgan  yuksalish  darajalaridan  tushib  ketdi?  Nega  so‘nggi  uch 
asr  mobaynida  boshimiz  qoloqlikdan  chiqmay  qoldi?  Ajdodla- 
rim izning  qattiq   qarshiligiga  qaram ay,  ch o r  Rossiyasining 
o ‘lkamizni  nisbatan  oson  zabt  etishida  ana  shu  qoloqlikning  ham  
о ‘m i  bo‘lmaganmikan?“ '
Asriar  davomida  bir  butun  b o ‘lib  kel-