Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti

Birinchi va ikkinchi kichik guruh/arda:
1. Bolalarni tevarak-atrof bilan tan ish tirish, nutq o kstirish, 
lug‘at ustida ishlash.
2. 
N u tq n in g gram m atik tuzilishini shakllantirish.
3. 
N u tq n in g tovush m ad a n iy atin i tarbiyalasli.
4. 
S o ‘zlashuv nutqini (dialog n u t q n i) shakllantirish.
5. 
Bolalar badiiy adabiyoti bilan tanishtirish.
O'ria va katta guruhlarda:
1. T e v a ra k -a tro f bilan tanishtirish, n u tq o ‘stirish, lug‘at u stid a
ishlash.
2. N u tq n in g gram m atik tuzilishini shakllantirish.
3. N u tq n in g tovush m adaniyatini tarbiyalash.
4. S o'zlashuv nutqini (dialog n u tq n i) shakllantirish.
5. Hikoya qilish (m onolog n u tq)ga 
0
‘rgatish.
6. Bolalar badiiy adabiyoti bilan tanishtirish.
M aktabga tayyorlov guruhi:
1.T e v a ra k -a tro f bilan tanishtirish, n u t q o kstirish, lugkat u s tid a
ishlash.

---

2. N u tq n in g g r a m m a tik tuzilishini shakllantirish.
3. N u tq n in g to v u sh m adaniyatini tarbiyaiash.
4. S o ‘zlashuv n u tq i (dialog nutq)ni shakllantirish.
5. Hikoya qilish (m o n o lo g nutq)ga 
0
‘rgatish.
6. Badiiy a d abiyot bilan tanishtirish.
7. Savod o ‘rgatishga tayyorlash.
Tarbiyachi d a s tu r b o l im la r in i va h a r bir b o i i m talablarini 
yaxshi bilishi va u n in g m az m u n in i aniq belgilab olish malakasini 
egallagan boMishi kerak.
M asalan, tarbiyachi katta 
guruhdagi 
bolalarni „Tevarak- 
a tr o f bilan tanishtirish va nutqini o kstirish“ b o l i m i d a ko‘rsatilgan 
obyekt yoki hodisa bilan tanishtirishda lug‘at ishiga q o ‘yilgan aniq 
talablarni yaxshi bilishi, bolalarni turli savollarga javob berishga 
o ‘rgatishi kerak. C h u n o n c h i: „Bolalar bog'chasida ta'lim va tarbiya 
d a stu ri“ ning nu tq o ‘stirish b o l im id a katta guruhdagi bolalarni 
o s h p a z n in g m e h n a t i b ila n tanishtirish tavsiya etilgan. Bolalar 
oshpazn ing m eh n a ti bilan tanishish ja ra y o n id a oshpazga ovqat 
pishirish u c h u n kerak b o l a d i g a n m aishiy-xo'jalik asboblarining 
(go‘sht m aydalagich, to v a, qo zon , kapgir, c h o ‘m ich, taxtakach 
va h. k.), o z iq - o v q a t m ahsulotlarin in g ( k a r a m , lavlagi, loviya, 
n o ‘xat, qovoq, s h o lg 'o m va h. k.), ovqatlarning (sho'rva, mastava, 
shavla, palov, m o s h x o 'r d a , manti, la g i n o n , d o l m a , chuchvara, 
kotlet va h. k.), o v q a tla rn i pishirish bilan bog'liq boMgan ish- 
harakatlarning n o m la rin i ( qovuradi, q aynatadi, suzadi va h. k.) 
bilib oladilar va b u n in g natijasida ularning lug‘ati boyib boradi va 
faollashadi.
Dasturda n u tq n in g gram m atik tuzilishini shakllantirishga katta 
aham iyat berilgan. Bolalar nutqning gram m atik tuzilishini kattalar 
b ila n m u o m a l a d a boMish va taqlid qilish a so sid a a sta -se k in
0
‘zlashtirib boradilar. N u tq n in g gram m atik tuzilishini egallash 
m urakkab va uzoq d a v o m etadigan jarayondir.
Shuning u c h u n h a m dasturda nutqning g ram m atik tuzilishini 
s h a k lla n tiris h b o ' y i c h a ish m a z m u n i h a r b ir yosh g u r u h id a
bolalarning yoshi va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda 
belgilangan. M asalan, birinchi va ikkinchi kichik guruhda bolalar- 
ga otlarni ko 'plik d a t o kg ‘ri ishlatish, sifatlarning ot bilan shaxs va 
sonda moslashuvini, fe’lning o'tgan va kelasi zam onda ishlatishni 
m ashq qildirish, ularni s o ‘roq so'zlarning intonatsiyasini egallashga 
tayyorlash kabi vazifalarni hal etish rejalashtirilgan b o i s a , o 'rta

---

guruhda esa bu vazifa ancha m u rak k a b la sh a d i. Endi ushbu g u r u h
bolalari n u t q in i m orfologik va s i n t a k t i k t o m o n d a n t a k o m i l -
lashtirishga, otni kelishiklar b o 'y i c h a t o ‘g kri turlashga, fe’l la m i
shaxs va z a m o n d a t o ‘g ‘ri tuslashga o ‘rgatiladi.
Katta va tayyorlov gu ruhlarda n u t q n in g gram m atik tu zilishini 
shakllantirish b o kyicha d a s tu r vazifalari va ularning m a z m u n i
a n c h a m urakkablashishi bilan ajralib turadi. U shbu g u r u h d a g i 
b o lala rn i o ‘z n u tq la rid a u y u s h iq b o ‘lakli, yoyiq va q o ' s h m a
gaplarning turli xillaridan (bog‘la n g a n q o 's h m a gap, e rg a s h g a n
q o kshma gap), k o kmakchi, bogklovchi va ravishlardan foydalanishga 
o ‘rgatish, o tlarni k o kplikda ( q o ‘ylar, j o ‘jalar, uloqchalar) t o ‘g kri 
ishlatish kabi malakalar takom illashtiriladi.