Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti

Til muskullarini rivojlantirish uchun mashqlar. 
Til tovushlar 
hosil b o 'lis h id a faol ishtirok etadi. Uning harakatiga qarab nutq 
a n i q , r a v s h a n b o ‘l a d i . A y n i q s a , u n d o s h t o v u s h l a r n i n g
birikmasidan iborat b o l g a n s o ‘zlarni talaffuz etishda qiyinchiliklar 
vujudga k eladi, c h u n k i til harakati b ir holatdan ikkinchi bir 
34

---

holatga tez o'tishi za ru r b o ‘ladi. S huning u c h u n har bir tarbiyachi 
til muskullari harakatini rivojlantirish va m u sta h k a m lash u c h u n
bir q an c h a m ashqlarni bajarishi lozim. B u la r ta x m in a n quyidagi 
mashqlardir:
1. TiIni c h iq a rib o ‘ngga, ch ap g a, y u q o rig a , pastga h a ra -
katlantirish.
2. Tilni c h iq a rib c h a p d a n o ‘ngga, o ‘n g d a n chapga q a ra b
aylanm a harakatlantirish.
3. O g‘izni oc h ib , tilni yengil ch iq arib , u n i keng, tor, kosacha 
holatga keltirish.
4. O g‘izni biroz ochib, til uchi bilan yuqorigi tishlarning 
tashqari va ichkari tom o n ig a tekkizish.
Tarbiyachi ushbu m ashqlarni b a ja ris h d a m axsus adabiyot- 
lardan (Logopediya. T „ „ O 'q itu v c h i“ , 1993- y., 75 — 79- betlar) 
foydalanishi m u m k in .
Nutq orfoepiyasi (to ‘g ‘ri talaffuz etish
qoidalari) ustida
mashq qilish. 
N u tq orfoepiyasi ustida m a s h q qilish, n u tq n in g
adabiy talaffuzini o ‘zlashtirish juda m u ra k k a b jarayon hisoblanadi. 
C h u n ki talaffuz har do im h a m qoida talabi asosida, y a ’ni adabiy 
til normasi talablari darajasida boMmaydi. S h u n in g u c h u n h a m
adabiy til norm alari darajasidagi nutqn i s u x a n d o n la rd an , badiiy 
s o kz ustalaridan, namunali madaniy nu tq q a ega b o l g a n kishilardan 
o ‘rganish kerak. Ularning nutqlariga ta q lid qilish lozim.
Agar ay rim s o ‘zlarning t o ‘g‘ri talaffuz etilishiga, urg‘ularn ing
ishlatilishiga sh u b h a boMsa, lug‘atdan foydalanish kerak.