Пул, кредит ва банклар дарслик

15.5.3. Банк ўтказмалари

Халқаро ҳисоб – китобларда банк ўтказмалари асосан экспортер ва импортер ўртасидаги иқтисодий алоқалар доимий характерга эга бўлганда, уларнинг молиявий ҳолати бир – бирига тўлиқ маълум бўлганда ва тегишли даражадаги ишонч мавжуд бўлсагина жорий этилади.

Халқаро ҳисоб – китобларнинг ушбу шакли жуда оддий ва осон бўлиб, товарлар экспорт қилингандан сўнг тўловни амалга ошириш учун импортер ўз банкига топшириқнома аризасини тақдим этади. Импортер банки топшириқнома аризада кўрсатилган суммани экспортернинг банкига СФИВТ электрон тўлов тизими орқали ўтказиб беради. Экспортернинг банки унинг ҳисобварағига келиб тушган маблағ ҳақида хабар беради.
Халқаро ҳисоб – китобларда банк ўтказмаларининг ижобий жиҳатлари кўпроқ импортерга тегишли бўлиб, у олинган товарлар учун маблағ етарли бўлса тўловни амалга ошириши, агар маблағ мавжуд бўлмаса ёки етарли бўлмаса тўловни маълум муддатга кечиктириши, олинган товар ёки хом ашёдан тўловни амалга оширмаган бўлсада фойдаланиши мумкин бўлади.


15.6. Ўзбекистон банкларида халқаро валюта муносабатлари

Ўзбекистон тижорат банклари мустақиллик йилларида жуда кўп хорижий мамлакатларнинг банклари билан қатор валютали операцияларни амалга оширишни йўлга қўйди.

Ўзбекистонда халқаро валюта муносбатлари тегишли қонун ва меъёрий ҳужатлар билан тартибга солинади. Жумладан, Ўзбекистон Республикасининг “Валютани тартибга солиш тўғрисида”ги Қонуни шулар жумласидандир. Ушбу қонун 1993 йил 7 майда қабул қилинган бўлиб, унга қатор қўшимча ва ўзгаришлар киритилган.
Ўзбекистонда халқаро валюта операциялари ваколатли банклар томонидан амалга оширилади. Ушбу банклар Марказий банкнинг бош лицензиясига эга бўлиб, улар:
– Ўзбекистон Республикаси ҳудудида очиқ валюта мавқие лимити доирасида чет эл валютасини сотиб олиш ва сотиш бўйича, шу жумладан, ҳосила молиявий воситалар асосида чет эл валютасини сотиб олиш ва сотиш бўйича бевосита ўзаро, ўз мижозлари билан ҳамда валюта биржалари орқали, шунингдек халқаро бозорларда операцияларни амалга ошириш;
– Ўзбекистон Республикасининг банкларида ва чет эл банкларида вакиллик ҳисобварақларига ҳамда бошқа ҳисобварақларга эга бўлиш;
– нақд чет эл валютасини ҳамда чет эл валютасидаги тўлов ҳужжатларини жисмоний шахслардан сотиб олиш ва уларга сотиш операцияларини амалга ошириш учун айирбошлаш шохобчаларини очишга ҳақли ҳисобланади.
Ваколатли банклар томонидан амалга ошириладиган операциялар, валюта тўғрисидаги қонунга кўра жорий халқаро операцияларни ва капитал ҳаракати билан боғлиқ валюта операцияларга бўлинади.