Пул, кредит ва банклар дарслик

15.5.Халқаро ҳисоб – китобларнинг шакллари
ва валюта риски

Мамлакатлар ўртасида товарлар ва хизматлар бўйича олди – сотди операцияларни амалга оширишда халқаро ҳисоб – китобларнинг қуйидаги шакллари қўлланилади:

1. 
   хужжатли аккредитив;
   
2. 
   инкассо;
   
3. 
   банк ўтказмалари;
   
4. 
   вексел ва чеклар билан ҳисоб – китоблар шулар жумласидандир.
   

Халқаро ҳисоб – китобларни амалга оширишда қуйидаги ҳолатларга алоҳида эътибор қаратилади.
1.Халқаро ҳисоб – китобларда экспортер ва импортерга хизмат кўрсатадиган банклар молиявий воситачи сифатида майдонга чиқади.
2.Халқаро ҳисоб – китоблар маҳаллий ва халқаро қонунчилик ҳужжатлари билан тартибга солинади.
3.Халқаро ҳисоб – китоблар турли валюталарда амалга оширилади. Асосан, дунёда тўлов воситаси сифатида тан олинган мамлакатларнинг миллий валюталарида (АҚШ доллари, евро, иена, юань).
4.Битта халқаро контракт доирасида бир неча ҳисоб – китоб шакллари қўлланилиши мумкин.
Экспортер ва импортерлар ўртасида товарлар ва хизматлар бўйича тўловларни амалга оширишда ҳисоб – китоб шаклларини танлаш муҳим масалалардан бири ҳисобланади ва бунга қатор омиллар таъсир қилади. Хусусан:

5. 
   товар ва хизматлар тури;
   
6. 
   контргентларни тўловга лаёқатлилиги ва мавқейи. Айрим ривожланаётган мамлакатлар импортерларининг тўлов қобилияти заиф бўлганлиги боис, улар ўртасида халқаро ҳисоб – китобларнинг аккредитив шакли кўпроқ қўлланилади. Аккредитив ҳисоб – китоб шаклида экспортерга тўлов кафолатланади.
   
7. 
   жаҳон бозорида сотиладиган товарларга бўлган талаб ва таклиф даражаси;
   
8. 
   бошқа омиллар.
   

Валюта риски ва валюта келишуви. Халқаро ҳисоб – китобларда валюта риски ва валюта келишуви мавжуд бўлиб, халқаро валюта муносабатларида иштирок этувчи томонларнинг иқтисодиёти, молиявий ҳолати ва ташқи сиёсатини барқарорлигини олдини олиш мақсадида тузилади.