Пул-кредит сиёсати

Download 1,2 Mb. bet 4/18 Sana 29.04.2022 Hajmi 1,2 Mb. #591888

Bog'liq
5-DARS (14.10-18.10)

Bu sahifa navigatsiya:

• Марказия банкдаги захира : $100 Облигациялар: $100

Облигациялар : $100
Тижорат банк заҳиралари : $100
Тижорат Банк
Активлар	Мажбуриятлар
Марказия банкдаги захира : $100 Облигациялар: $100	0

Бу тўлов тизимининг узлуксиз ишлашини ва ликвидликнинг барқарор нархини таъминлайди. Ликвидликни таъминлаш шартларини ўзгартириб, марказий банк ликвидлик нархига ва кейинчалик, биз тушунтирганимиздек, фоиз ставкалари ва молиявий активлар нархларининг бутун доирасига ҳам таъсир қилади.Гаровга қўйилган кредитлашнинг маълум бир шакли қайтариб сотиб олиш шартномаси ёки репо деб номланади, бу қонуний равишда қарз муддати давомида гаровга эгалик ҳуқуқининг ўтишига олиб келади. Барча ҳолатларда, агар тижорат банки дефолт ҳолатида бўлса, марказий банк активларга эгалик қилади. Қайта молиялаштириш операциясида, қарз муддати давомида гаров сифатида ишлатилган қимматли қоғозларнинг бозор қийматидаги ўзгаришларни ҳисобга олиш учун, марказий банк одатда тижорат банкига берилган ликвидлик миқдоридан каттароқ гаров миқдорини талаб қилади.
Тижорат банки пулни марказий банкда қолдириш ўрнига, уни келажакда ўз мижозларига тарқатиш учун банкноталарни сотиб олишда ҳам ишлатиши мумкин. Кредитлар, тескари реполар ёки тўғридан-тўғри харидлар орқали берилиши, марказий банк томонидан яратилган ликвидлик пул эмиссияси деб номланади. Пул ва ликвидликни таъминловчи операциялар очиқ бозор операциялари деб аталади, чунки барча банклар бир хил шароитда ликвидликни олишлари мумкин. Ушбу операциялар тижорат банклари активларини хусусий кредиторлар ёки омонатчиларни қайтариш учун ишлатилиши мумкин бўлган тўлов воситаларига айлантиришга қаратилган.
Асосан пулни ишлаб чиқаришда ваколатга эга бўлганлиги учун, Марказий банк ликвидликни етказиб беришда амалий чекловларга дуч келмайди. Бу аслида валютага бўлган ишончни сақлаб қолиш зарурати билан чекланган яъни марказий банк жуда катта миқдордаги пулни ишлаб чиқарадиган бўлса, бу маълум даврдан кейин иқтисодий ўйинчилар ишончини йўқотади ва хўжаликлар уни энг хавфсиз қийматлар омбори деб ҳисобламай қўйишади. Асосий пул массасини ишлаб чиқиш имтиёзи, шунингдек, марказий банкдан давлат тақчиллигини молиялаштиришда суверен облигацияларни сотиб олиш ёки тўғридан-тўғри Ғазначиликка қарз бериш йўли билан молиялаштириш учун кенг ваколатларга эгадир.
Марказий банкдан ликвидлик олишда тижорат банклари қайта молиялаш ставкаси деб номланган қисқа муддатли фоиз ставкаси шаклидаги тўловни амалга оширишади. Масалан, агар қайта сотиб олиш шартномасига нисбатан қўлланиладиган ставка 3 фоизни ташкил этса, Марказий банкдан 100 миллион доллар миқдорида 5 иш куни давомида ликвидлик талаб қилаётган банк ушбу ликвидлик хизмати учун 5 × (0,03 / 360) × тўлаши керак. 100 миллион = 41666,67 доллар. Қисқа муддатли фоиз ставкаси ижобий ёки салбий бўлиши мумкин, бу ҳолда марказий банк тижорат банкига бадал тўлайди.
Қайта молиялаш ставкаси қанчалик баланд бўлса, ликвидликка бўлган талаб шунчалик паст бўлади. Демак, ликвидлик хизматининг нархини белгилаш орқали марказий банк унга бўлган талабга таъсир қилиши мумкин. Марказий банк томонидан белгиланган қисқа муддатли фоиз ставкаси ўз навбатида иқтисодиётдаги барча қисқа
муддатли фоиз ставкаларига ва маълум даражада узоқ муддатли фоиз ставкаларига таъсир қилади. Умуман пул-кредит сиёсати фоиз ставкаларини юқорига ва пастга силжитишдан ва уларнинг келажакдаги ҳаракатлари тўғрисида хабар беришдан иборат. Кенгайтирилган пул-кредит сиёсати қўллаб-қувватлашдан иборат пастфоиз ставкаларини ёки таъминлаш орқали ликвидликка бўлган талабни келажакда паст бўлишини белгилаш мумкин.
Чекловчи пул-кредит сиёсати ликвидликка бўлган талабни юқори сиёсат ставкаларини таъминлаш ёки келажакда уларнинг юқори бўлиши мумкинлиги тўғрисида сигнал бериш орқали чеклашни ўз ичига олади.
Қўшма Штатларда ликвидлик асосан тўғридан-тўғри йўналтирилади, жуда қисқа муддатли банклараро ставкага таъсир қилиш мақсадида доимий равишда амалга ошириладиган қимматли қоғозлар ва реполарни сотиб олиш амалга ошади. Ҳар бир тижорат банки минтақавий захира банкида ўз ҳисоб рақамига эга ва уни бир кеча-кундузда бошқа тижорат банкларига самарали Федерал фонд (ёки Фед жамғармаси) ставкаси деб қарз бериши мумкин. АҚШ федерал банки фонд ставкасининг пасайишини хоҳлаганида, у банклардан қимматли қоғозлар ва кредитларни сотиб олиб, уларнинг ҳисобварақларига кредит беради: бу тизимга ликвидликни қўшиб, унинг бозор нархини пасайтиради.
Ликвидлик нархини ўзгартиришдан ташқари, марказий банк, шунингдек, банклардан аҳолидан омонат сифатида олинган омонатларнинг бир қисмини марказий банкда сақлашларини талаб
қилиб, банкларнинг кредит бериш хатти-ҳаракатларига таъсир кўрсатиши мумкин. Ушбу депозит захира талаби деб номланади. Ҳамма марказий банклар бундай талабларни қўймайди. Бирлашган Қироллик, Канада ва Швеция бундан воз кечганини кўриш мумкин. Европа Марказий Банки (ЕМБ) ва Федерал захира, захира талабини паст ставка билан белгилайди (дастлаб ЕМБ учун 2%, 2011 йилда 1% гача камайган; биринчи чегарадан 3% ва Фед учун иккинчи чегарадан 10% юқори). Умуман олганда ушбу мамлакатлар, банклардан захира сақлаши талаб этиладими ёки йўқми, пул-кредит сиёсатини олиб боришга жиддий таъсир кўрсатмайди. Аксинча, Хитой марказий банки, Хитой Халқ банки захира талабларидан жуда фаол фойдаланиб келмоқда. 2004 йилдан бошлаб, кредит таъминотини чеклаш мақсадида фоиз ставкаларининг ўсишига қўшимча сифатида захира талаблари коеффициентини йилига бир неча бор оширди. 2008 йилдан кейин у глобал молиявий инқироз пайтида уни бир неча марта қисқартирган ва 2015 йилдан кейин яна Хитой иқтисодиётидаги пасайишни ҳал қилиш учун мазкур интрументлардан фойдаланишни мақсад қилмоқда.
Ўзбекистонда эса энди ушбу интрументлардан фойдаланиш тажрибаси қўлланилмоқда. Ўзбекистон Марказий Банки ҳар йили асосий ставканиинг даражасини эълон қилади. Одатда, ушбу ставка нисбатан юқори ҳисобаланди, чунки мамлакатдаги инфляция даражаси ҳамда нархларнинг беқарорлиги бунга бевосита таъсир кўрсатади. Тижорат банкларга бериладиган кредитлар асосий ставка миқдорида берилади, бу эса охирги қарз истеъмолчиларига тижорат
банкларининг фойдасининг устамаси билан бирга етиб боради. Ҳукуматнинг маълум соҳаларга йўналтирадиган имтиёзли қарз маблағлари бундан мустаснодир.

2. 
   
   Download 1,2 Mb.
   
   Do'stlaringiz bilan baham: