Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish

operatsiyasining o‘rni. Markaziy bankning ochiq
bozor operatsiyasi.
Markaziy bankning ochik bozor siyosati deganda, odatda, Mar­
kaziy bank tomonidan qimmatdor qog‘ozlar bozorida qimmatdor 
qog‘ozlami sotib olinishi yoki sotilishi tushuniladi.
Markaziy banklarning ochiq bozor operatsiyalarida oldi-sotdi 
ob’ekti sifatida, asosan, quyidagi qimmatdor qog‘ozlardan foy- 
dalaniladi:
- xazina veksellari;
- hukumatning obligatsiyalari;
- hukumatning o ‘rta va uzoq muddatli xazina majburiyatlari;
- korporativ obligatsiyalar;
- tijorat banklarining depozit sertifikatlari;
- korxonalarning tijorat veksellari.
74

---

Mazkur qimmatdor qog‘ozlarning bir qismi pul bozoriga tegishli 
bo‘Isa, ikkinchi qismi kapitallar bozoriga tegishlidir. Masalan, xa- 
zina veksellari pul bozorining vositasi hisoblanadi, korporativ obli­
gatsiyalar esa, kapitallar bozoriga tegishlidir.
Bir qator rivojlangan sanoat davlatlarida, masalan, AQSh GFR, 
Buyuk Britaniya va Fransiyada Markaziy bankning qimmatdor 
qog‘ozni bevosita emitentning o‘zidan sotib olishi ochiq bozor 
operatsiyasi hisoblanmaydi, balki kredit operatsiyasi hisoblanadi. 
Masalan, hukumatning qimmatdor qog‘ozlarni bevosita hukumat- 
ning o ‘zidan sotib olish Davlat byudjeti xarajatlarini Markaziy 
bank tomonidan kreditlanishi hisoblanadi. Shuningdek, hukumat­
ning qimmatdor qog‘ozlarining kursini saqlash maqsadida amalga 
oshiriladigan joriy operatsiyalar ham ochiq bozor operatsiyalari hi­
soblanmaydi.
Rasmiy m a’lumotlardan ko‘rinadiki, Markaziy bank depozit 
sertifikatlarida ochiq bozor operatsiyalari orqali bank tizimidagi 
katta miqdordagi likvidlilikni olib qo‘ymoqda
Markaziy bank, odatda, ochiq bozor siyosatini amalga oshirish 
y o ‘li bilan milliy bank tizimining zahiralariga ikki usul bilan ta ’sir 
qiladi:
1. 
Agar Markaziy bank tijorat banklarining likvidliligini oshi- 
rishni va milliy valyutadagi pullarning taklifini oshirishni maqsad 
qilib olgan bo4 Isa, u holda, Markaziy bank bozorda qimmatdor 
qog‘ozlami sotib oluvchi bo‘lib ishtirok etadi. Bunda Markaziy 
bank qimmatdor qog‘ozlarga qat’iy belgilangan kurs o‘rnatishi va 
kurs shu belgilangan darajaga yetishi bilan taklif qilingan barcha 
qimmatdor qog‘ozlarni sotib olish y o ‘lidan foydalanishi mumkin. 
Yoki Markaziy bank taklif etilgan paytdagi kursning qanday 
bo‘lishidan qat’iy nazar, m a’lum turdagi qimmatdor qog‘ozlarni 
sotib olish miqdorini belgilashi mumkin.