Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish

Foiz stavkalari dinamikasi
Respublikadagi barqaror makroiqtisodiy holat va yuritilayotgan 
qat’iy pul-kredit siyosati pul va moliya bozorlaridagi foiz stavka­
lari, jumladan tijorat banklarining kreditlari va depozitlari bo‘yicha 
foiz stavkalari dinamikasida o ‘z aksini topdi.
Xususan, 2012 yilda pul bozoridagi foiz stavkalarini qayta moli­
yalash stavkasigayaqinlashtirish borasida amalga oshirilgan chora- 
tadbirlar natijasida banldararo pul bozoridagi operatsiya]ar bo‘yicha 
o ‘rtacha tortilgan foiz stavkasi yil boshidan buyon 0,3 foiz bandga 
о ‘sib, dekabr oyida 11,0 foizni tashkil etdi.
Aholi real daromadlarining o‘sishi, bank tizimiga b o ig an ishon- 
chning ortib borishi hamda iqtisodiyotdagi inflvasion kutilmalar-
59

---

ning pasayishi kabi omillar ta ’sirida, 2012 yil davomida jismoniy 
shaxslarning tijorat banklaridagi depozitlari bo‘yicha o ‘rtacha tor- 
tilgan foiz stavkasi yil boshidagi 9,6 foizdan dekabr oyining oxirida 
6,4 foizgacha, yuridik shaxslarning jam g'arm a va muddatli depoz- 
itlar bo‘yicha stavka esa 6,8 foizdan 6,0 foizgacha pasaydi.
Natijada, 2012 yil davomida tijorat banklari tomonidan iqti- 
sodiyotning real sektori sub’ektlariga ajratilayotgan jami kredit­
lar bo‘yicha o‘rtacha tortilgan foiz stavkasini ham yil boshidagi 
14,3 foizdan dekabr oyiga kelib 13,6 foizgacha pasayishi kuzatildi.4
Jumladan, tijorat banklarining kredit portfelida uzoq muddatli 
kreditlar ulushining oshishini rag‘batlantirishga qaratilgan foiz si­
yosatining olib borilishi natijasida uzoq muddatli kreditlar bo'yicha 
o ‘rtacha tortilgan foiz stavkasi 13,5 foizdan 12,2 foizga pasaydi.
Shu o ‘rinda Markaziy bankning qayta moliyalash siyosati orqali 
tijorat banklarining kredit emissiyasini rag‘batlantirilishi muoma­
ladagi pul massasining keskin oshishiga va shuning asosida infly- 
atsiyaning kuchayishiga olib kelmaydimi, degan savol tug‘ilishi 
mumkin, chunki buyuk M.Fridmenning pul-kredit konsepsiyas- 
idagi muhim qoidalardan biri - tijorat banklarining kredit emissi­
yasini keskin oshishi muomaladagi pul massasining oshishiga va 
shu asosda inflyatsiyaning kuchayishiga olib keladi, degan qoida 
hisoblanadi Ammo, bizning fikrimizcha, M.Fridmenning ushbu 
qoidasi 0 ‘zbekiston iqtisodiyoti rivojlanishining hozirgi davrida 
o ‘z isbotini topmaydi.