Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish

4.3.Majburiy zahiralar siyosati va uning
pul-kredit siyosatida tutgan o‘rni
Majburiy zahira siyosati Markaziy bank pul-kredit siyosatining 
an’anaviy instrumentlaridan biri hisoblanadi. Ushbu instrument
4 www. Cbu. uz.
60

---

dastlab tijorat banklarining kredit ekspansiyasini jilovlash maqsa- 
dida AQSh bank amaliyotiga joriy qilingan edi.
Hozirgi davrga kelib majburiy zahira siyosati muomaladagi pul 
massasini tartibga solishning, milliy bank tizimining likvidligiga 
Markaziy bank tomonidan ta ’sir etishning muhim ta’sirchan vosi- 
tasiga aylandi.
Majburiy zahira siyosati kam sonli davlatlarda pul-kredit siyo- 
satining vositasi sifatida qoilanilm aydi. Bunday davlatlar safiga 
Kanada. Lyuksemburg, Yaponiya, Buyuk Britaniya va Shvetsiyani 
kiritish mumkin.
Markaziy bank pul-kredit siyosatining vositalaridan foydalanish 
amaliyoti takomillashmagan mamlakatlarda, xususan, ko‘pchilik 
o'tish iqtisodiyoti mamlakatlarida majburiy zahira siyosatidan 
Markaziy bank pul-kredit siyosatining asosiy instrumentlaridan 
biri sifatida foydalanilmoqda. Buning boisi shundaki, birinchidan. 
o :tish iqtisodiyoti mamlakatlarining ko'pchiligida moliya bozorlari 
rivojlanmagan b o iib , bu holat markaziy banklarning ochiq bozor 
siyosatini, qayta moliyalash siyosati va valyuta siyosatini rivo- 
jlantirishga to'sqinlik qiladi; ikkinchidan, majburiy zahira siyosati 
muomaiadagi pul massasiga bevosita va tez ta ’sir qilish xususiyat- 
iga ega.
Majburiy rezerv talablari tijorat banklarining kredit resurslari 
miqdoriga ta ’sir ko ‘rsatish orqali iqtisodiyotdagi pul taklifini tarti­
bga solishda pul-kredit siyosatining muhim instrumentlaridan biri 
sifatida qoilanilmoqda.
2012 yilda inflyatsiya va pul massasining maqsadli parametrlar- 
idan kelib chiqib hamda tijorat banklarida uzoq muddatli resurs ba- 
zasini yanada kengaytirish maqsadida, majburiy rezervlar normasi, 
yuridik shaxslarning talab qilib olinguncha va 1 yilgacha b o ig an
muddatgajalb qilingandepozitlar u c h u n - 15 foiz, 1 yildan3 yilgacha
61

---

bo'lgan depozitlar uchun - 12 foiz, 3 yildan ortiq bo‘Igan depozitlar 
uchun - 10,5 foiz miqdorida o'zgartirilmasdan qoldirildi.
2012 
yilda tijorat banklarining Markaziy bankdagi majburiy za- 
hiralari hajmi 443 mlrd. so‘mga yoki yil boshiga nisbatan 31,8 foiz- 
ga ko‘paydi.
O'z
navbatida, 0 ‘zbekiston Respublikasi tiklanish va taraqqiyot 
jam g‘armasi hisobvarag‘ig aq o ‘shimcha ravishda 3 176 mln. AQSh 
dollari miqdoridagi mablag‘lar yo‘naltirilishi pul massasini mo‘ljal 
ko'rsatkichdan ortiqcha -o‘sishining oldini olishga va shu orqali 
ichki bozorda narxlar barqarorligini ta ’minlashga xizmat qildi.