Psixologiy asi

9.2. Psixoprofilaktika
Psixoprofilaktikaning maqsadi psixogen buzilishlarning oldini olishdir. 
Psixoprofilaktika umumiy profilaktikaning bir boMimi boMib, birlamchi 
va ikkilamchi turlarga boMinadi.
Birlamchi profilaktikaning maqsadlari psixogigiyenaning maqsadlariga 
o'xshab ketadi va nafaqat asab-ruhiy kasalliklar, balki barcha som atik 
kasalliklarning oldini olish bilan ham shug'ullanadi. Bunga u qanday qilib 
erishadi? Bunga bolalik davridan boshlab, insonning ruhiy salomatligini 
nazorat qilib borish, o'z vaqtida yuqumli kasalliklarga qarshi emlash, ruhiy 
va jismoniy rivojlanishdan orqada qolayotgan bolalar tarbiyasi va jismoniy 
rivojlanishiga har tomonlama yordam ko'rsatish orqali erishadi. Demak, 
psixoprofilaktikani nafaqat nevrolog, psixolog va psixiatrlar, balki pediatr, 
terapevt, endokrinolog va tibbiyotning boshqa mutaxassislari ham targ'ib 
qilishlari va amalga oshirishlari kerak. Birlamchi psixoprofilaktikaning 
asosiy m aqsadlaridanyana biri yosh oila qurayotgan yigit-qizlarni tekshirib 
irsiy kasalliklarni aniqlash, yangi tu g 'ilg a n chaqaloqlar salom atligini 
saqlash, onalar salomatligini muhofaza qilish hamdir.
Ikkilamchi profllaktika psixogen kasalliklarning qayta qo'zg'alishining 
oldini olish bilan sh ug 'u llan ad i. Shu m aqsadd a erta tashxis qo'yish, 
aniqlangan belgilarni o'z vaqtida b a rta ra f etish, yangi davolash usullarini 
keng qoMlash, kasalliklarning surunkali davrga o 'tib ketishining oldini 
olish choralari ko'riladi.
9.3. Deontologiya asoslari
«Barcha san’atlar ichida eng buyugi tibbiyotdir» degan edi G ippokrat. 
Vrachlik kasbini egallash uchun faq at shu sohaning bilimdoni bo'lish 
yetarli emas, albatta. Vrach, a w a la m b o r haqiqiy inson boMmog'i kerak. 
Vrachni jan g maydonidagi askarga o 'xshatish mumkin. U dushm an bilan 
olishayotib, faqat Vatan haqida o'ylaydi. Vrach ham bem orning hayotini 
saqlab qolish, uni sog'aytirib yuborish uchun kurashadi.
165

---

B u n d a u o ‘z m a n f a a tin i em as, fa q a t 
bemorning tezroq sog'ayib ketishini o ‘ylaydi. 
Shuning uchun ham qadim da vrachni yonib 
turgan shamga o ‘xshatishgan, u o'zi yonib erib 
tu g ag u n c h a a tro fg a n u r sochib, y o ru g 'lik
taratib turadi.
T ib b iy o t d e o n to lo g iy asi v rac h bu rch i, 
qiyofasi, o b ro ‘si, nomusi va vijdoni haqidagi 
fandir. D eontologiya - yunonchadan burch 
degan m a’noni bersa, etika - grekcha axloq degan 
m a ’noni anglatadi. G ippokrat qasam yodida 
tibbiyot deontologiyasi va etikasiga oid ko‘p 
ib o ralar keltirilgan. U «Axloqsiz vrachning 
bem om i davolashga haqqi yo‘q», deb xitob 
q ilg an . G ip p o k ra t q asam y o d i tib b iy o t 
etikasining rivojlanishiga katta ta ’sir ko'rsatdi.
Hozirgi kunda shifokor (vrach va ham shira) bilan bemor orasidagi 
m unosabatlar chuqur falsafly m ushohada yuritishni talab qiladi. «Agar 
vrach bemor bilan til topishmasa, kuchli va foydali dorilar buyurilishidan 
q a t’i nazar, bemorning tuzalib ketishi mushkullashadi», deb aytgan edi 
atoqli o ‘zbek deontologi va terapevti E.Y. Qosimov (2001). «Davoning 
b o sh i ish o n c h d a n b o s h la n a d i, y a ’ni b e m o r s h ifo k o rg a va u n in g
berayotgan dori-darm onlariga ixlos q o ‘yishi kerak. Bu ishonchni paydo 
qiladigan inson, a lb a tta , shifokorning o'zidir, uning g o ‘zal nutqidir. 
Shifokor o ‘zining xatti-harakatlari, shirin so‘zi va tashqi ko ‘rinishi bilan 
bem orlarning hurm atim qozonishi zarur»