|
birinchidan,
afsuski, k o 'p kasalliklar surunkali turga o 'tib ketgan
bo'lib, bir m arta emas, bir necha bor davolashni talab qiladi;
ikkinchidan,
bem orlarni davolashdagi izchillikning buzilishida, y a’ni
bemor kasalxonadan chiqib poliklinikada, u yerda davolanib bo'lgach,
k o 'rsa tilg a n m u d d a tla rd a sa n a to riy la rd a davolanishi zaru r bo'lad i.
Ham m a bemorlar ham bunga amal qila olmaydi;
uchinchidcm,
inson paydo bo'libdiki, antiqa narsalar va m o’jizalarga
in tila d i. K o 'r m a g a n n a rsa sin i k o 'rg is i, yem agan n a rsa sin i yegisi,
b o rm a g a n m a m la k a tg a borgisi k elad i. B u lar h a r b ir in so n g a xos
xususiyatlardir. A na shu qiziqish bor ekan, inson m o ’jiza izlayveradi
(k im d a n , n im ad an va q ay erd an izlash nin g farqi y o 'q , eng asosiysi
«m o’jiza» topsa bo'ldi). Odam larning tabiblarga intilishini ham shunday
izohlash m um kin. H am m a joyda p o lik lin ikalar, k asalx on alar ishlab
167
turibdi, vrachlar ham yetarli. Deyarli har bir mahalla, har bir k o 'p qavatli
uyda doktor bor (vrachlar yetishmaydigan b a ’zi qishloqlarni e ’tiborga
olm aganda). Bemorlar uchun vrachlarga m urojaat qilish oddiy bir hoi
b o'lib qolgan: «Unisi bo'lm asa bunisi, vrach topiladi». D oktorga ishi
tu sh m ag an odam ni u ch ratish am ri m ahol, a lb a tta . Bu m u lohazani
tabiblarga nisbatan ishlatib bo'lmaydi. Negaki, ularning soni kam. Ularni
tay y o rlay d ig a n in stitu tla r y o 'q . U la r ish lay d ig an « tab ib x o n a la r» ,
k asalx o n alar ham yo'q . A gar b o 'lg an id a , bem orlar tab ib larg a ham
ko'nikib qolib, ulardan m o’jiza izlamagan bo'lur edi.
Falon qishloqdan bir tabib chiqibdi, eshigi to 'la odam emish deyishsa,
odam lar o 'sh a tomonga qarab intilishadi. U tabib m aktabni tugatganmi-
y o 'q m i, nega u ham asab, ham ruhiy, ham ichki k a sallik lar. ham
bepushtlikni davolayveradi? Bular bilan bem orlar qiziqishmaydi. Eng
asosiysi, eshigining oldida od am k o 'p . A gar bem or b iror vrachdan
tuzalm asa yoki kasalxonadan to 'la tuzalib chiqmasa, o'sha vrachni va
k asalx on ani yom onlaydi. A gar u tab ib d an tuzalm asa, «H a, dem ak,
kasalim tuzalmas ekan-da, tabib ham davolay olmadi», deb fikr yuritadi.
Bu, ajablanarli hoi, albatta. K asalxonalar va poliklinikalarda tuzalgan,
nogiron bo'lgan va vafot etgan bemorlarning hisobi olib boriladi. Buning
uchun Sog'liqni saqlash vazirligida k atta statistika bo'lim i ishlab turibdi.
Olingan m a ’lumotlar har chorak va har yili tahlil qilib boriladi. Tabiblar
q o'lidan tuzalgan va tuzalm aganlarning hisobi olib borilmaydi. U larda
statistika ham yo'q. O g'ir bem orlarni esa ular davolam aydi. Shunday
qilib, biz ularning ish faoliyatini nazorat qiladigan sharoitdan yiroqmiz.
Bu o'rinda, tabiblarni yom onlab, vrachlarni ulug'lash niyatimiz ham
yo'q. Biz yuqorida keltirgan m ulohazalar vrachlarni o'ylantirib qo'ym og'i
kerak. H aqiqatan ham k o'p hollaida vrach bemorning so'zini oxirigacha
tinglamaydi. Bunga sabab qilib, tashqarida kutib turgan bemorlarni va
vaqti ziqligini ro 'k ac h qiladi. Lekin shuni unutm aslik kerakki, hozir
yoningizga kirgan bemor tashqarida kutib o 'tirg an bem orlarning yoki
sizning vaqtingiz ozligining qurboni bo'lm asligi kerak. Bu bemor Sizni
deb kelgan lig ini ham u n u tm a slik , q o la v e rsa , vrach o b r o '- e ’tib o ri
y o 'q olad ig an ishlarni qilm aslik kerak. Bem orning dardini oxirigacha
eshitish zarur. T o 'g 'ri, b a ’zan bem or bir oz gapirgach, uning kasali
d ok torg a ayon bo'lib qolishi m um kin. Biroq u hali so'zini tugatgani
y o 'q , o 'z in i b ezo v ta q ila y o tg a n b a rc h a s h ik o y a tla rin i d o k to rg a
aytmoqchi. G ap shundaki, bem or dardini qancha to 'k ib solsa, shuncha
yengillashadi. Bemorning uzundan-uzoq so'zlari doktorga tashxis qo'yish
uchungina emas, balki uning dardini yengillashtirish uchun ham kerak.
Dem ak, vrach bemorni tinglayotib nafaqat uning kasalini aniqlaydi, balki
davolaydi ham! T o 'g 'ri, bem or kasaliga taalluqli bo'lm agan gaplarni
168
k o ‘p gapirishi, doktorning vaqtini behuda o ‘g‘irlashi mumkin. Bunday
paytlarda, bemorga kasalligiga doir qo'shim cha savollar berib, uni to ‘g‘ri
yo'lga solib olish kerak.
Ayniqsa, nevrozga chalingan bemorlar k o 'p so'zlashni, shikoyatlarini
rang-barang qilib gapirishni yaxshi k o 'rish ad i. Y ana ular zam onaviy
apparatlarda bir qancha tekshirishlardan o'tishni istashadi, bular bemorga
shart bo'lm asa-da, im koniyatga qarab, bu iltimoslarni bajarish kerak yoki
bem or bir-ikkita tekshirishlardan o'tg ach , «Bularning xulosasi yaxshi
chiqdi, qolgan tekshirishlar endi shart emas», deb tinchlantirish lozim.
Vrach xatosi to 'g 'risid a nima deyish mumkin? Agar vrach xatoga yo'l
qo'ysa, u, albatta, jazoga tortilishi kerakmi? Xatoning sabablari nimadan
iborat? «Bemor doimo haq» degan naql to'g'rim i? Bu savollar o 'ta qiyin
bo'lib, ularga batafsil javob topish amri mahol. Vrachning har bir xatosi
orqasida bemorning - bir insonning hayoti yotadi. Bu xato sababli kimdir
yaqin odami (otasi, onaizori, suyukli yori, farzandijdan judo bo'ladi.
V rach x atosining sa b ab la rin i 2 guruhga b o 'lish m um kin:
Do'stlaringiz bilan baham: |
