Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

O'yindagi o'zaro ta’sir “Aysberg”i 
O'yinning  ichki  pedagogik-psixologik  mohiyatini  tushunish  uchun  uni  aysbergga  o'xashtish 
mumkin.  Bilamizki,  aysberg  suvda  suzib  yuradigan  muz  tog'i  bo'lib,  uning  faqat  10%  i  gina  suv 
yuzida  ko'rinib  turadi,  qolgan  90%i  esa  suv  ostida  yashirin  bo'ladi.  O'yinda  ham  xuddi  shunaqa 
holatni kuzatish mumkin. Rossiyadagi “Trening san’ati” kompaniyasi prezidenti, pedagogika fanlari 
doktori  Levanova  Yelena  Aleksandrova  va  uning  hamkasblari  o'yinda  mavjud  bo'lgan 
“aysberg”ning o'ziga xos qismlarini ajratib ko'rsatganlar. Quyidagi shu qismlami ko'rib chiqamiz:  
1. Funksional qism - o'yindagi o'zarol ta’siming eng yuqori qismi bo'lib, hammaga, jumladan 
ishtirokchilarga ham ko'rinarli qismdir. Bunda kim qanday o'ynayotganligi, trener va ishtirokchilar 
o'zini  qanday  tutayotganligi  va  h.k.lar  barchaga  ko'rinib  turadi,  xuddi  aysbergning  suv  usti  qismi 
kabi.  
2.  Fiziologik  qism  -  ishtirokchilaming  organizmidagi  fiziologik  jarayonlarga  to'g'ridan-to'g'ri 
ta’sir  etadi:  harakatli  faollik  ehtiyojlarini  qondiradi,  bosh  miya  funksiyalarining  tormozlangan 
qismlarini rivojlantiradi, organimning kislorod bilan t a ’minlaydi. O ‘yinning bu ta  ’siri aksariyat 
kishilarga ko‘rinmaydi.  
3.  Psixologik  qism  —  bu  qismda  o'yinning  shaxs  psixikkasiga  ta  sirini  9  ko‘rish  mumkin: 
Xotira,  Diqqat,  Tafakkur,  Xayol  kabi  psixik  jarayonlarining  rivojlanishi,  emotsional  holatlaming 
o'zgarishi, kommunikativ ko'nikmalaming  o‘zlashtirili va h.k. - bu esa aysbergning haqiqiy suv osti 
sohasidir.  
4.  Pedagogik  qism  -  bu  shakllantiruvchi  qism  bo'lib,  ishtirokchilarda  ”biz”    pozitsiyasini, 
kollektivga  tegishlilik,  kollektiv  uchun  qayg'urish,  atrofdailarga    nisbatan  tolerantlik  kabilar 
shakllantiralidi - bu ham aysbergning haqiqiy suv osti  sohasidir.  
 5.  Shaxsiy  (latent)  qism  -  o‘yindagi  yashirin  qism  bo‘Iib,  u  1  ishtirokchilaming  shaxsiy 
rivojlanishiga  ta’sir  etadi  va  o‘yin  tugaganidan  so‘nggi  muhokama  jarayonida  sodir  boiadi  -  bu 
aysbergning haqiqiy suv osti sohasi - eng maxfiy qismidir.  
 O‘yinning vazifalari. Trening jarayonida o 'y in usulini qo'llashning trener va a ishtirokchilar 
uchun quyidagi ijobiy jihatlari ham mavjud bo'lib, bulami o'yinning vazifalari sifatida ham sanash 
mumkin:  
• Trener uchun zarur yo'nalishda harakatlanish vositasi;  
• Guruh yoki biror bir ishtirokchining xulq-atvorini boshqarish;  
• Guruh yoki biror bir ishtirokchining xulq-atvorini o'zgartirish;  
• Guruh a’zolarini bir-biri bilan tanishtirish va jipslashtirish;  
• Guruh a’zolarini faoliyatga moslashtirish;  
• Guruh a’zolarini muammolaming yechimini topishga va hal etishga tayyorlash.  

---

 
45
O  'y  in  usuli  trening  davomida  olingan  maTumotlami  ishtirokchilar  qay  t  ariqa 
o'zlashtirayotganligini ham ko'rsatadi.