Psixogen kasalliklarning paydo bo'lishi va turlari

Davolash va qayta tiklash. Reaktiv psixozlarni davolash asoslari nevrozni davolashga juda o`xshaydi. Imkoni bo`lsa, birinchi navbatda kasallikning sababi, ruhiy jarohatlantiruvchi vaziyatni aniqlash kerak.
Terapevtik taktika psixogeniyaning klinik ko`rinishi, o`tkirligi va alohidaligi bilan bog`liqdir.
O`tkir psixogen reaksiyalarda tez yordam ko`rsatish zarur. O`tkir psixoz xurujini to`xtatish uchun ney­roleptik dori-darmon (aminazin, stelazin, galoperidol) hamda trankvilizatorlardan (seduksen, elenium, relanium) tayinlanadi. Masalan, birdaniga uchta bolasi o`lgan ota o`limdan bir oz vaqt o`tgach bolalarining ta`kib tovushini, yig`isini, ingrashini, yordam haqidagi qichqirigini eshita boshlaydi va bu kechasiga kuchayadi.
Temir yo`l reaktiv paranoidlari
Uzoq vaqt temir yo`q sayohatlarida paydo bo`ladi. Bularning rivojida ruhiy va jismoniy charchash, muntazam ovqat yemaslik, uzoq vaqt uxlamaslik alkogol ichish, hayot oddiy oqimining buzilishi kabi moyillik qiladigan omillar ahamiyatga ega. Ammo asosiy patogen bo`lib o`sha vaziyat, temir yo`l holati hosil qiluvchi vaziyat, noaniqliq xotirjamlikning bo`lmasligi xizmat qiladi. SHunday vaziyatda bemorlarda affektiv kuchlanish, gumonsirashlik, atrofda o`g`rilar o`ralashgan degan fikr paydo bo`lib, uni o`g`irlash yoki o`ldirishni hohlaydilar deb biladi. Ko`pincha bu qo`rquvdan bemor vagondan sakrab tushib qoladi. Bunda o`z mollarini qoldirib jonimni omon saqladim deydi.
Etiologiyasi va patogenezi. Reaktiv psixozlarning siri, u yoki bu ruhiy jihatdan chiqaruvchi ta`sirot (halokatlar, fojialar, harbiy urush holatlari, xayot uchun nohush bo`lgan oilaviy va xizmatdagi janjallar, qamoqqa olish, qamab qo`yish va boshqalar) sabab bo`ladi.
Reaktiv holatlarning shakllanishi uchun bemorning konstitusional tuzilishi, kasallikdan oldingi holati qo`shimcha omillar sifatida xizmat qiladi va reaktiv omil klinik ko`rinishga ta`sir qiladi (Mak Kave M., 1986). Reaktiv psixozlarning barcha turlarini davolashda ruhiy davolash yuqori natijali davolash vositasi hisoblanadi. Ruhiy davolashning birinchi navbatdagi vazifasi jarohatlanuvchining vaziyatini miyadan chiqarish va uning fikrini boshqa biror shunga o`xshash faol vaziyatga o`tkazishga harakat qilishdan iboratdir (S. F. Vasin, V. Ye. Rojkov, M. A. Rojkova, 1978). So`ngra jarohatga bog`liq bo`lgan ishga jalb qilib, uning faoliyatini faollashtirish kerak. Bemor bilan muloqot vaqtida jarohatlovchi vaziyatdan chiqishga iloji boricha yordam berish kerak. Oilaviy va xizmat munosabatlarini o`zgartirishga bemor ruhiyatini tayyorlash va hayotidagi rejalarni o`zgartirishga moslashishni yengillashtirishga qaratish kerak.
Ruhiy davolash bilan birga keng miqyosda dori-darmon bilan davolash, fizioterapevtik tadbirlar, suvdan, davolash gimnastikasidan va boshqa vositalardan foydalanish lozim.
Reaktiv depressiyalarda timolitiklar, trankvilizatorlar va neyroleitiklar bilan birga tayinlanadi. Agar postreaktiv asteniyalar uzoq vaqt qolsa, umum quvvatlovchi dori-darmonlar, nootrop guruhi dorilari hamda kuchaytiruvchilar (sidnokarb, sentedrin) qo`llaniladi.
Psixotik holatlar davolangach qayta tiklash choratadbirlari qo`llaniladi va bemor oldidagi ijtimoiy muammolarni hal qilish kerak bo`ladi. Bo`larni odatda dispanserlarda, ambulator nazoratda turganda, kunduzgi stasionarda bo`lgan davrda o`tkaziladi. Mehnat jarayoni va ish me`yorini shifokor belgilaydi.
Reaktiv psixozlar asosan qaytadi, odatda, ruhiy salomatligi tiklanadi va bemor mehnatga loyiq deb hisoblanadi.