Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

Aniqlang:

1. 
   baho va fizik hajm hududiy individual indekslarini (Navoiy viloyati baza);
   
2. 
   tovar aylanmasi, baho va fizik hajm umumiy indekslarini.
   

39-masala. Buxoro va Urganch shaharlari bo’yicha quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:

Mahsulotlar	Buxoro shahri		Urganch shahri
	Sotilgan miqdori,T	1kg bahosi, so’m	Sotilgan miqdor, T	1kg bahosi, so’m
Qo’y go’shti	700	19000	825	18000
Guruch (lazer)	1200	4000	1600	3000

Baho va miqdor hududiy individual va umumiy indekslari aniqlansin. Xulosa qiling.

40 – masala. Dehqon bozorlarida sotilgan tovar miqdori va bahosi to’g’risida quyidagi ma’lumotlar kiritilgan:

Tovar-lar	Moskva (rublda)							Toshkent (sumda)
	1kg bahosi, so’m				miqdori,T			1kg bahosi, so’m					miqor, T
	Yanvar	fevral	mart	Yanvar		fevral	mart		Yanvar	fevral	mart	Yanvar		fevral	mart
Kartoshka	1200	1400	1500	3000		3500	4000		1400	1700	1810	1000		1200	1350
Karam	600	630	700	1200		1000	900		500	600	450	300		290	500

Turli variantlarda baho va fizik hajm hududiy individual va umumiy indekslari hisoblansin. Tahlil kiling.

IX. AHOLI STATISTIKASI


Uslubiy ko’rsatmalar va namunaviy misollarni yechish

Ushbu mavzu bo’yicha o’quvchi olgan nazariy bilimlarini mustahkamlashi va zamonaviy ko’nikmalar hosil qila olishi uchun quyidagi ko’rsatkichlarni bilishi va hisoblashni bilishi kerak:

- aholi sonini va uning mamlakat hududi bo’yicha joylashishini (ma’muriy hudud, shahar va qishloq hududi ) aniqlashni;
- aholi tarkibini (jinsi, yoshi, millati, ijtimoiy holati, ma’lumoti va boshqa belgilari bo’yicha) tahlil qilishni;
- aholi tabiiy harakatini (tug’ilish, vafot etish, tabiiy o’sish, nikohdan o’tish yoki ajralish) tahlil qilishni;
- aholi migratsiyasini baholashni;
- o’rtacha umr ko’rish davomiyligi va hayotiylik darajasini aniqlashni;
- aholining kelajakdagi sonini va tarkibini bashoratlash usullarini.
Aholi sonini aniqlash manbalari sifatida aholini ro’yxatga olish va joriy hisob ma’lumotlari xizmat qiladi. Joriy hisob ma’lumotlari bo’yicha yil oxiridagi aholi soni quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda: A₁ - yil oxiridagi aholi soni; A₀ - yil boshidagi aholi soni; A_{tug`</sub> - yil davomida tug’ilganlar soni; A<sub>o`l} - yil davomida vafot etganlar soni; A_kel - yil davomida boshqa hududlardan ko’chib kelganlar soni; A_ket - yil davomida boshqa hududlarga ko’chib ketganlar soni.
Ma’lum bir hudud va sanadagi aholi sonini aniqlashda statistika aholini toifalarga (kategoriyalar) ya’ni doimiy, mavjud, vaqtincha yashovchi va vaqtincha yo’q aholiga bo’lib o’rganadi.
Doimiy aholi - bu aholini ro’yxatga olish davrida qaysi joyda bo’lishdan qat’i nazar muayyan hududda doimiy yashovchi kishilar yig’indisidir.
Mavjud aholi –ma’lum hududdagi barcha yashovchi kishilar, ya’ni doimiy yashayotgan kishilar va vaqtincha boshqa hududlardan kelganlar yig’indisidan tashkil topadi.
Aholi toifalari o’rtasida quyidagi tengliklar mavjud:
DA = MA + V_{yo`q</sub> – V<sub>yash</sub>
MA = DA + V<sub>yash</sub> – V<sub>yo`q}
bu yerda: DA - doimiy aholi soni; MA - mavjud aholi soni; V_yo`q – vaqtincha yo’q aholi soni; V_yash – vaqtincha yashovchi aholi soni.
Aholi soni aniq bir sanaga, o’rtacha aholi soni esa davr uchun aniqlaniladi.

1. 
   Agar aholi soni davr boshiga va oxiriga berilgan bo’lsa, u holda aholining o’rtacha soni o’rtacha arifmetik oddiy formulasi yordamida aniqlanadi:
   

bu yerda: - aholining o’rtacha soni; A₀- davr(yil) boshidagi aholi soni; A₁- davr (yil) oxiridagi aholi soni.
2. Agar aholi soni to’g’risidagi ma’lumotlar ma’lum sanaga teng davrlarda berilgan bo’lsa, u holda o’rtacha xronologik formuladan foydalaniladi:



1-misol. Tumandagi doimiy aholi soni bo’yicha quyidagi ma’lumot keltirilgan.
2014-yil birinchi yarim yillikda aholining o’rtacha soni 137,4 kishi, III chorakda aholining o’rtacha soni 140,1 kishi, 1 oktabrda 139,4 ming kishini, 1 noyabrda 140,2 ming kishini, 1 dekabr 141,3 ming kishini 2015- yil 1-yanvarda 141,9 ming kishini tashkil etgan. Ushbu ma’lumotlar asosida aholining IV-chorak, ikkinchi yarim yillikda va yillik o’rtacha sonlari aniqlansin.
Yechish:

1. 
   IV chorakda aholining o’rtacha soni teng:
   

2) ikkinchi yarim yillikda
3) yillik o’rtacha soni .