План: Халқали чувалчангларнинг ўзига хос хусусиятлари

 

Qadimgi zuluklar

• Zuluklar ikkita kenja sinfga bo'linadi.
• (Archihirudinea) kenja sinfi 
• tanasining oldingi beshta halqasida parapodiylar qoldig'i - qillar saqlanib qolgan. Selom va qon tomirlari bo'ladi. Bitta turkumi (qildor zuluklar Acanthobdellida), ikkita turi ma'lum. Acanthobdella peledina shimoliy o'lkalar va Sibir ko'llarida, A. ivanovi Kamchatka ko'llaridagi baliqlarda parazitlik qiladi.

 

Haqiqiy zuluklar (Euchirudinea)

 

• Terisida qillar bo'lmaydi. Selomi reduksiyaga uchragan. Qon aylanish sistemasi to'liq yoki qisman reduksiyaga uchragan 2 turkumga bo'linadi.
• 1. Xartumli zuluklar (Rhynchobdellida) turkumi. Erkin yashovchi asosan, baliqlarda parazitlik qiluvchi zuluklar. Muskulli xartumi bo'lishi bilan boshqa zuluklardan farq qiladi. Xartumini og'zidan chiqarab, o'ljasini tutib oladi.
• Ayrim xartumli zuluklar baliqlarga jiddiy zarar yetkazadi. Baliq zulugi - Piscicola geometra karpsimonlar qonini so'rib, yosh baliqlarga katta ziyon keltiradi. Ba'zi turlari issiqqonli hayvonlarda (mas. qushlarda) parazitlik qiladi. Ayrim xartumli zuluklar nasl to'g'risida g'amxo'rlik qilish instinktiga ega. Erkin yashovchi yirtqich zuluk Glossiphonia mentaria tuxumdan chiqqan naslini qorin tomonida olib yuradi. Bu zuluk chuchuk suv havzalarida keng tarqalgan; qo'ng'ir-ko'kish rangli, kattaligi 3 sm ga yaqin; har xil mollyuskalarni tutib yeydi.

 

 

2. Jag'li zuluklar (Gnathobdella) turkumi

• Og'iz bo'shlig'ida uchta maxsus valigi - jag'lari bor. Jag'lari ko'pincha xitin tishchalar bilan qoplangan. Tibbiyot zulugi (Hirudo medicinalis) Ukraina va Kavkazda uchraydi. Bu zulukni tromb hosil bo'lishi bilan bog'liq qon toinirlari kasalliklari: gipertoniya, sklerozning boshlang'ich davrlari, insultning oldini olish va boshqalarni davolashda foydalaniladi. Zulukning so'lak bezlaridan qimmatbaho dorivor modda girudin olinadi. Tibbiyot zulugi maxsus xo’jaliklarda yetishtiriladi.
• Soxta pillali, ya'ni soxta ot zulugi (Haemopis sanguisuga) juda keng tarqalgan. O'rta Osiyo va boshqa hududlarning tiniq suvli ko'l va soylarda uchraydi. Soxta ot zulugining jag'lari kuchsiz rivojlangan. Yirtqich hayot kechiradi, chuvalchanglar va mollyuskalar qonini so'rib oziqlanadi.