План – конспект занятия по ознакомлению с окружающим

ISSUE 9. SENTABR 
Бир карвонга қўшилиб, Ироққа бош олиб 
кетибди...‖ (1:139 бет) 
Яна бир факт - Алишер Навоийнинг 
Астрабодга ҳоким этиб тайинланиши. Бу 
факт илгари Алишер Навоийнинг 1487 
йил Астрабодга ―сургун қилиши‖ деб 
талқин этилган. Лекин Исажон Султон 
буни ўзининг эстетик идеалига мос 
талқин қилади. Яъни, Астрабод Султон 
Ҳусайн Бойқаро салтанатининг энг чекка 
нотинч қисми. Ўша дамдаги чегарадаги 
келишмовчиликлар, Султон Ҳусайн 
Бойқаро салтанатига раҳна солиши 
мумкин эди. Шундай стратегик муҳим 
бўлган ўлкага нотинчликни бартараф 
этиш учун Султон ўз ишонган кишиси – 
дсти Алишер Навоийни юборади. 
Аввалига Алишер Навоий бунга рози 
бўлмайди. Чунки, Ҳирот адабий муҳит, 
устози Абдираҳмон Жомийдан 
узоқлашишни истамайди. Лекин ҳеч 
қачон ўз манфаатларини жамият 
манфаатлларидан устун қўймаган 
Алишер Навоий Астрабодга боришга 
рози бўлади. Ва барча нотинчликларни 
бартараф этиб чегарани мустаҳкамлаб 
қайтишга эришади. 
Аслида, ҳар бир адиб ўзига хос бир олам, 
ўз эстетик қиѐфасига эга ижодкор 
бошқадан таъсирланиши мумкин, аммо 
уни такрорламайди. Роман таркибидаги 
турли компонентлар ҳам шу 
ижодкорнинг адабий-эстетик 
тамойилларини намойиш этади. 
Адабиѐтшунос олима Зулфия Пардаева 
романга хос муҳим бир масалага жуда 
ўринли урғу беради: ―Роман жанрининг 
яна бир эътиборга молик жиҳати 
шундаки, жанрга хос бўлган бадиий 
компонентлар ҳар бир романда ўзига хос 
тарзда юзага чиқади‖. (9) Жумладан, 
Исажон Султон романларидаги адабий-
назарий компонентлар ҳам ўзига 
хосликка эга. 
Исажон Султон ўзбек романнавислари 
анъаналарини янгиланган шароитда ўзига 
хос йўсинда давом эттирди, шу билан 
бирга, романлари сюжет қурилишида 
дунѐ адабиѐтининг бир қатор 
намояндаларининг тажрибаларини 
ижодий ўзлаштирди. 
Инсонга хос ботин ҳолатлари, Яратганга 
мурожат ва муножотларда классик 
лирика услубининг устунлигини 
англаймиз. Масалан, роман охиридаги 
хулосавий матнда айнан лирик муножот 
руҳи етакчилик қилади: 
Илоҳи, чун ҳар не қилинур 
–
 сенга 
тақдирдур, қилгувчига қилмоқта не 
тадбирдур. 
Илоҳи, тақдир қилганингни қилурга не 
ихтиѐр, қилмасман демоққа кимнинг 
ҳадди бор. 
Илоҳи, агарчи залолатқа тушибман, 
аммо ҳидоятингга талабгорман ва 
агарчи тамуғ
29
 ўтиға тушгали 
ѐвушибман, аммо раҳматингдин 
умидворман. 
29
Тамуғ –жаҳаннам.

---

- 134 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218