Pitkeriw qánigelik jumısı

3. Tún tıshqanı (Meriones merdianus Pallas 1773). Ústirtte kóbirek ushırasadı.
Tún tıshqanınıń morfologiyalıq sıpatlaması tómendegishe: Denesiniń ulıwma uzınlıǵı 9-14 sm, quyrıǵınıń uzınlıǵı 8-12 sm. Kópshiliginiń denesiniń arqa tárepi reńi aqshıl qum reń. Qarın tárepi ortasha uzınlıqta hám ushı sipse tárizli júnlerden turadı.
Tún tıshqanınıń arealı da júdá keń, bul kemiriwshi haywan noǵay qumlarında, Kaspiy teńizi jaǵalarında, Emba dáryası boylarında, Orta Aziyada hám Qazaqstanda Oraylıq İranda Pakistanda hám Afganistanda ushırasadı. (Neronov 1974). Tún tıshqanı biyik tóbeshikli qumlarda, órkeshli qumlarda kóbirek ushırasadı. Ayırım waqıtları úlken qum tıshqanı koloniyalarında ushırasadı.
Burdelov A.S. tıń 1971 jılǵı maǵlıwmatlarına qaraǵanda bul kemiriwshi haywan Oaziste qurǵap qalǵan dárya ańǵarlarında, qurǵaq saylarda kóbirek ushırasadı.
Tún tıshqanı aktiv bolǵanı ushın tún tıshqanı yamasa poludennıy peschanka dep atalǵan. Qıs aylarında kúndiz keshke qaray óz awqatın izlep uyasınan shıǵadı.
Papovtıń (1981) jılǵı maǵlıwmatları boyınsha tún tıshkanı samkası 0,5-1 gektarǵa shamalas jerde awqatqa migratsiya qıladı, aal sametsleri 1,5-2 gektar jerge shekem uyasınan shıǵıp awqatın izleydi. Tún tıshqanınıń uyası onsha quramalı emes, sonıń menen birge onsha tórinde emes, jazda jasaytuǵın ornı ortasha 20-90 sm al qısqı jasaytuǵın orın 150-180 sm (Rall 1938).
Tún tıshqanınıń bizler Ústirtte Qońırat soda zavodı) átirapında usladıq. Ol jerde 2-3 % túsiwshilik bolǵanın anıqladı.
3. Tún tıshqanı (Meriones merdianus Pallas 1773) . Ústirtte kóbirek ushırasadı .
Tún tıshqanınıń morfologiyalıq sıpatlaması tómendegishe: Denesiniń ulıwma uzınlıǵı 9-14 sm, quyrıǵınıń uzınlıǵı 8-12 sm. Kópshiliginiń denesiniń arqa tárepi reńi aqshıl qum reń. Qarın tárepi ortasha uzınlıqta hám ushı sipse tárizli júnlerden turadı.
Tún tıshqanınıń arealı da júdá keń, bul kemiriwshi haywan noǵay qumlarında, Kaspiy teńizi jaǵalarında,Emba dáryası boylarında, Orta Aziyada hám Qazaqstanda Oraylıq İranda Pakistanda hám Afganistanda ushırasadı. (Neronov 1974). Tún tıshqanı biyik tóbeshikli qumlarda, órkeshli qumlarda kóbirek ushırasadı. Ayırım waqıtları úlken qum tıshqanı koloniyalarında ushırasadı.
Burdelov A.S. tıń 1971-jılǵı maǵlıwmatlarına qaraǵanda bul kemiriwshi haywan Oaziste qurǵap qalǵan dárya ańǵarlarında, qurǵaq saylarda kóbirek ushırasadı.
Tún tıshqanı aktiv bolǵanı ushın tún tıshqanı yamasa poludennıy peschanka dep atalǵan. Qıs aylarında kúndiz keshke qaray óz awqatın izlep uyasınan shıǵadı.
Papovtıń (1981) jılǵı maǵlıwmatları boyınsha tún tıshkanı samkası 0,5-1 gektarǵa shamalas jerde awqatqa migratsiya qıladı, aal sametsleri 1,5-2 gektar jerge shekem uyasınan shıǵıp awqatın izleydi. Tún tıshqanınıń uyası onsha quramalı emes, sonıń menen birge onsha tórinde emes, jazda jasaytuǵın ornı ortasha 20-90 sm al qısqı jasaytuǵın orın 150-180 sm (Rall 1938).
Tún tıshqanın bizler Ústirtte Qońırat soda zavodı átirapında uslanǵan (Oba auırıuına qarsı gúres stantsiyası xızmetkerleri tárepinen) xayuanlar boyınsha maglıumatlardı analizley otırıpolardıńsanın anıqladıq. Ol jerde 2-3 % túsiwshilik bolǵanı anıqlandı.
Tún tıshqanın túngi waqıtları mashina da ketip baratırıpta jollardıń boylarında kóriwge boladı.
4. Qızıl quyrıq tıshqanı (meriones libycus lechtenstein 1823). Kızıl quyrıq tıshqan Nókis rayonı órnek sovxozı átirapındaǵı qumlarında, Nokis qalası 3-shi qos kól awılı shıǵısında siyrek ushırasatuǵın kemiriwshi haywan. Ulkenligi úlken qum tıshqanına barabar. Denesiniń ortasha uzınlıǵı 12-17 sm. Quyrıǵınıń uzınlıǵı 13-19 sm.
Denesiniń arqa tárepinen reńi kúl reń. Kulaq qalqanı úlken. Kuyrıǵı końır- qızǵısh reńli sipse tarizli bolǵanlıqtan qızıl quyrıq yamasa krasnoxvostey peschanka atın alǵan. Bul kemiriwshi haywannıń arealı oǵada keń. Afrikada Marokkoda, Pkaistanda, Arabiyada, Siriyada, Turtsiyada, İranda, Afganistanda hám Orta Aziyada turan oypatlıǵında Kazaqstanda Ural tawı átirapında ushırasadı.
(Burdelov A.S.1963) A.S. Burdelovtıń (1974) jılǵı maǵlıwmatlarına karaǵanda qızıl quyrıq tıshqan tawlarda 2300 metr biyiklikte de ushırasadı. Qaraqalpaqstanda Reymovtıń 1987 jılǵı maǵlıwmatlarına karaǵanda taqırlıklarda tóbeshikli qumlarda kóbirek ushırasadı.
Bizler adamlar jasap atırǵan jerde Oaziste de bul kemiriwshi haywandı ushırattıq hám usladıq. Sutkanıń ekinshi yarımında yaǵnıy túnde aktiv jasaydı. Gúzdiń kúnleri erte azanda hám keshte, qısqta tústiń waqtında aktiv tirishilik etedi, uyası 8- awızdan ibarat uyasınıń tereńligi 1,2-1,5 metr. Klevazaldiń 1972- jılǵı maǵlıwmatlarına qaraǵanda bul kemiriwshi haywan 3-4 jıl jasaydı.