265
Бугунги кунда интернет орқали савдо ҳажми кўрсаткичлари юқори бўлишига қарамай,
ушбу тижорат фаолиятини ривожлантириш учун муайян тўсиқлар мавжуд. Бундай тўсиқларга
қатор мамлакатларда қабул қилинган ташқи савдо сиёсатининг
протексионистик чора-
тадбирлари, тегишли инфратузилманинг етарли даражада ривожланмаганлиги ва халқаро
электрон тижорат соҳасида қабул қилинган ҳалқаро меъёрий ҳужжатлар киради.
Сўнгги йилларда Ўзбекистонда ҳам электрон тижоратни ривожлантиришга қаратилган
бир қатор қонун, меъёрий ҳужжатлар ва чора-тадбирлар қабул қилиндику, улар сезиларли
натижалар берди ва электрон тижорат бозори янада жонланди. Бироқ республикада электрон
тижорат кўрсаткичларининг таҳлили уларнинг янада яхшиланишини талаб этади ва ушбу
кўрсаткичлар жаҳондаги мамлакатлар ўртача кўрсаткичиларидан паст.
Электрон савдо майдончалари республикада электрон тижорат элементлари орасида
энг фаол ривожланмоқда. Ҳозирги вақтда улар сонининг ўсиши кузатилмоқда,бу эса битимлар
ва айланма маблағларнинг барқарор ўсишига олиб келади. Ўзбекистонда
электрон тижорат
иштирокчилари сифатида ахборот воситачилари майдонга чиқади. Ўзбекистон
Республикасининг “Электрон тижорат тўғрисида”ги Қонунининг 12-моддасига мувофиқ,
ахборот воситачиларига бир қатор юридик шахслар, шу жумладан, электрон ярмаркалар,
аукционлар ва танловларни ташкил этувчилар киради. Бугунги
кунда республикамизда бир
қатор электрон платформалар ва майдонлар ахборот воситачиси вазифасини ўтамоқда.
Рақамли иқтисодиётнинг жадал ривожланиши банклардан анъанавий банк тизимининг
барча асосларини тубдан ислоҳ қилишни талаб этади. Фақат мижоз маълумотларидан тўғри ва
муваффақиятли фойдаланадиган банкларгина рақамли иқтисодиётда устунликка эга бўлади.
Бугунги кундаЎзбекистон банк тизими электрон тўлов тизимларини фаол татбиқ
этмоқда. Ҳозирги кунда республика банклари мижоз-банкинг, интернет-банкинг, мобил-
банкинг ва SMS- банкинг каби масофавий банк хизмат турларидан фойдаланмоқда. Банк-
мижоз тизимида банкка уланиш учун мижозлар компьютер орқали кирадилар ва тўғридан-
тўғри модем алоқасидан фойдаланадилар. Интернет-банкинг банк мижозларига ўз
депозит
ҳисобларини интернет орқали бошқариш имконини беради. Ушбу турдаги банк хизматидан
фойдаланибБ иш столидан ёки Интернетга кириш мумкин бўлган бошқа жойдан мижоз:
тўловларни амалга ошириши; тўловларнинг боришини кузатиш; барча хизмат ҳисоботларини,
шу жумладан пул маблағларини ҳисобга тушганлиги ҳақида маълумотларни олиши мумкин
бўлади.
Интернет-банкинг технологиясидан фойдаланган ҳолда мижоз ва банк ўртасидаги
муносабатлар мобил-банкинг асосида қурилади. “SMS-банкинг”дан фойдаланиш банк
мижозларига депозит ҳисобварақалари бўйича операциялар ҳақида маълумот олиш имконини
беради. Бунда мижоз пул маблағлари тушганлиги, ҳисобдан маблағларнинг чиқарилганли,
ҳисоб баланси, кун давомида амалга оширилган операциялар тўғрисидаги тезкор
маълумотларни олади.
Ўзбекистон тижорат банклари орасида масофавий банк хизматларидан фойдаланувчилар
сони бўйича банклар капиталида давлат улуши юқори бўлган қуйидаги энг йирик банклар:
ТИФ Миллий банки, “Ўзсаноатқурилиш”
банки АТБ, “Агробанк” АТБ, “Халқбанки” АТБ
етакчилик қилмоқда.
Мижозларга онлайн ва масофавий банк хизматларини кўрсатиш амалиёти шуни
кўрсатадики, миллий банклар жуда чекланган онлайн хизматларни таклиф қиладилар. Бундан
ташқари, банк фаолияти ва қарорларнинг истеъмолчилар талабларига мослашуви анча суст
кечаётганлигини таъкидлаш лозим. Онлайн ва масофавий банк хизматларини
такомиллаштириш ва ривожлантириш мақсадида қуйидаги чора-тадбирларни амалга ошириш
лозим:
-янги технологиялар ёрдамида банкларнинг истеъмолчилардан узоқлигини камайтириш;
-мижозлар билан барча банк хизматларини доимий консалтинг асосида ривожлантириш;
266
-анъанавий банклар ва профессионал ташкилотлар ўртасида
янги IT-технологияларни
жорий этиш бўйича ҳамкорлик алоқаларини ишлаб чиқиш ва йўлга қўйиш;
-банк операцияларини амалга ошириш учун янги технологияларни ишлаб чиқиш ва
улардан фойдаланиш ва бошқалар.
Юқоридаги вазифаларни амалга ошириш электрон тижоратни, хусусан рақамли
иқтисодиётни республикамизда янада жадал ривожланиши ва татбиқ этилишида муҳим
аҳамият касб этади.
Do'stlaringiz bilan baham: 
