Педиатрия ва болалар гигиенаси

Тахминий кун тартиби

7.00 - 7.30	Ўриндан туриш, ерталабки ювиниб - тараниш (уйда)
7.30-8.30	Қабул, соғлигини текшириш, уйинлар, ерталабки бадантарбия .. ..
8.30-8.55	Нонуштага тайёргарлик нонушта
8.55-9.10	Ўйинлар, машғулотларга тайёргарлик
9.10- 11.00	Машғулотлар
11.00-11.15	Сайрга тайёргарлик
11.15-13.00	Сайр (ўйинлар, меҳнат, кузатиш, ҳаракатли ўйинлар -10 дақиқа, жисмоний машқлар 20 - 30 дақиқа)
13.00- 13.15	Сайрдан қайтиш
13.15-13.35	Тушлик
13.35- 15.25	Уйқу
15.25- 15.50	Уйқудан туриш, ювиниш
15.50-16.05	Енгил 2 тушлик
16.05-18.15	Уйинлар, мустақил фаолият, сайр
18.15-18.40	Кечки овкат
18.40- 19.30	Ўйинлар, болаларни уйга кетиши
19.30-20.10	Сайр (уйда)
20.10-20.40	Тинч ўйинлар, гигиеник муолажалар (уйда)
20.40 - 6.30 (7.30)	Тунги уйқуга тайёрланиш, тунги уйқу (уйда)

3-илова
Ишчанлик қобилиятини ўрганишнинг методикаси Ишни ўтқазиш методикаси

4-илова Болалар иш фаолиятини кун давомидаги ҳолати динамикаси

Бу схемада кўрсатилган иш қобилиятини динамикасини изохлаб беринг.
5- илова
Турли схемада кўрсатилган иш қобилиятини динамикасини изоҳлаб беринг
3-4; 5-6; 6-7 ёшдаги болалар учун тухмийнинг кун тартибини тузинг

6-илова Кун тартибини асосий лахзаларини гигиеник баҳолаб беринг

1. 
   Ўз вақтида фаолиятларни алмаштириб туриш.
   
2. 
   Ақмий ва жисмоний юқламаларни вақтида алмаштириш. 3. Овқатланиш
   

4. 
   Уйкув.
   
5. 
   Сайр қилиш.
   

7-илова Баҳолаш мезонлари (балларда)

Талабани индивидуал баҳоси индивидуал тестлаш якунийси (2 балл) ва гуруҳ ишларини якунийсини (1 балл) кушилишни натижасида шаклланади. Машғулотдаги юқори (максимал) балл - 3 балл.

	1 топширик 0,5 балл	2 топширик 0,5 балл	ЙОзма ишни баҳолаш 1 балл	Баллар йиғиндиси 2 балл
1
2
3
4

7 - АМАЛИЙ МАСҲҒУЛОТ 1-илова Саволлар

1. 
   ЙУрак - томир тизимининг аҳамияти нимадан иборат?
   
2. 
   Нафас олиш тизимини аҳамияти нимадан иборат?
   
3. 
   Пулс ва қон босими нима?
   
4. 
   Ўпканинг тириклик сиғими деганда нимани тушунасиз?
   
5. 
   Таянч ҳаракат аппаратининг функсиясининг ёш хусусиятлари ифодоалаб беринг.
   

2-илова Матнли презентация

Мактабгача ёшдаги болаларнинг суяк – мускул системаси қотмаганлиги учун гавдани нотўғри тутиш организмни тез чарчатади ва қадди – қаматнинг турли бузилишларига олиб келиши мумкин. СҲу боисдан уларни ёшликдан гавдани тўғри тутишга одатлантириш мухим аҳамиятга ега.
Агарда гавдада биқарор мувозанат, юрак – томир, нафас олиш, овқат ҳазим қилиш системалари, шунингдек, ешитиш ва кўриш анализаторлари фаолияти нормал бўлса, гавданинг холатини тўғри деб ҳисоблаш мумкин.
Акс холда, ақлий ва жисмоний юқламаларни кшпаиб кетиши, хаддан ташқари кўп ўтириш, жихозларни нотўғри такланиш ёруғлик даражасини пасат бўлиши, дидактик материалларни жуда кичик бўлиши.
Қадди-қомат бош, елка камари. Кўкрак қафасининг шакли, умуртқа поғонаси. Қорин, тос камари, мускул ва нерв системасига боғлик бўлади. Нормал. Егилган, лордоз, кифоз, сколиоз, қомат хиллари фарқланади.
Нормал қоматда бош тўғри жойлашади, елка бироз орқада, умуртқа нормал егриликларга, ега, кўкрак, қафаси силиндр ёки конис шаклида бўлади.
Ешилган кад-қомат болалар тик турганда боши бир оз олдинга егилган. Елкалари олдинга чиққан бўлади.
Кифотик қад-қоматли болаларда кўраклар қаноатга ўхшаш кўтарилиб тўради ва букир ҳолат юзага келади.
Лордотик қад-қоматли болаларда гавдасининг орқа қисми текис, кўкрак қафаси ясси корин олдинга чиққан бўлади, умуртка поганасининг бел қисми нормадан кўпрок олдинга букилиши кўзатилади.
Скалиоз деб аталувчи қад-қоматли болаларда тик турганда елкаларани бири паст, бири боланд, кўкраклари ҳам паст, боланд бўлиб, кўкрак кафасининг бир томони бўртганрок, иккинчи томони ботиқроқ ҳолатда бўлади.
Қад-қоматнинг бўзилиши фақат ташқи куринишни емас, балки ички органлар (ўпка, жигар, бўйрак, ошқозон ва ичаклар)нинг ривжланиши ва функсияига ҳам салбий таъсир кўрсатади.
Артериал пулс қон томирлар деворига ўриллиши туфайли артерия деворларининг ритмик тебранишларига айтилади. Артериал пулс юрак ишини, томирлар ҳолатини ва қон босимнинг катталигини ўзида акс еттиради. Пулснинг 4та асосий ҳоссаси фарқланади: унинг частотаси, кучи, тезлиги ва қаттиқлиги. Одатда чап қўлнинг билак артериясидаги пулс тезлиги саналади.
Одамда қон босимини ўлчаш учун танометр асбоби кўлланилади.
Коротков усулида қон босимини ўлчаш учун кўлнинг елка қисмига махсус резина халта ўраб, у манометр билан туташтирилади. Сўнгра бу халта ичига резина нок орқали билак артериясидаги пулс йўқолгунча хаво юборилади. Кейин винтли клапан ёрдамида халта ичидаги ҳаво аста-секин чиқарилади. СҲу вақтда билакнинг тирсак букимидан ўтадиган артериядаги товуш фонендоскоп билан ешитилади. Елка артериясини сиқиб турган резина халта ичидаги босим камайиб, маълум даражага етганда артериядан қон ўта бошлайди. СҲу вақтда фонендоскоп орқали товуш ешитилади. Бу момент максимал босимни кўрсатади. Халтадан ҳаво чиқаверса ва босим анча пасаяди, кейин томирда товуш ешитилмай колади. Бу минимал босимни кўрсатади. Елка артериясида соғлом одамда максимал кон босими ўртача 110-115 мм, минимал босим еса 70-75 мм симоб устунида бўлади.

Кўрсаткичлар	Тинч холатда	Жисмоний харакатдан сўнг
ЙУрак қискаришлари сони
Систолик босим
Диастолик босим
Пулс босими

3-илова Ўпкани имини улчаш ўчун чукур нафас олиб, спирометрга куч билан нафас чиқарилади. Бунда спирометр стрелкаси тўхтаган жойдаги рақам ўпканинг тириклик сиғимини ифодалайди. Ўпкадаги қолдиқ ҳаво миқдорини аниқлаш учун мумкин қадар чукур нафас чиқарилади, сўнгра маълум миқдорда водород солинган халтадан бир неча марта нафас олинади ва охирида шу халта ичига чуқур нафас чиқарилади. Бунда халтадаги водороднинг бир қисми ўпкага утади, шу водород миқдори ўпкадаги қолдиқ ҳаво миқдорини кўрсатади. Масалан, халтада 4000 мл водород бўлсин. Бу халтадан бир неча марта нафас олинса ҳам, унинг ҳажми ўзгармайди, чунки қанча водород олинса, шунча ҳаво ўпкадан халтага чиқарилади. Бунда фақат халтадаги ҳавонинг таркиби ўзгаради. Агар халтада 3000 мл водород ва ўпкадан кирган 1000 мл ҳаво бўлса, у вақтда 1000 мл водородга 330 мл ўпка ҳавоси тўғри келади. Бундай вақтда ўпкага ўтган 1000 мл водородга 330 мл ҳаво тўғри келади. СҲундай қилиб, ўпкадаги колдик ҳаво миқдори: 1000+330=1330 мл бўлади.