Pedagogika-psixologiya kafedrasi shaxs psixologiyasi. Maxsus psixologiya. Iqtidorli bolalar psixologiyasi

4 Mavzu: Iqtidorlilikni individual farqlari. Iqtidorli bola shaxsini xarakterli xususiyatlari

Reja:

1. 
   Iqtidorli bola shaxsi.
   
2. 
   Intellektual iqtidorli bola shaxsi rivojlanishining ijtimoiy-psixologik muammolari.
   

Bolalar iqtidori haqida umumiy tushuncha. Bolalardagi iqtidor belgilarini aniqlab olishdagi qiyinchilik shundaki, ulardagi yoshga boqliq bo’lmagan individual xususiyatlarni shunchaki ajratib olish qiyin. Masalan, boladagi yuqori aqliy aktivlik - bu aqliy o’sishning ichki shartidir.bu keyingi yosh davrlarida ham barharor saqlanib holish yoki qolmasligi noma'lum. Boladagi ijodiy intilishlar, muammoga yangicha yondoshuv ham iqtidordan dalolat bergani bilan uning keyingi taraqqiyot noma'lum. Shuning uchun ham bolalar erta namoyon bo’lgan iqtidor hali uning kelajakdagi imkoniyatlarini belgilab bera olmaydi. Bola iqtidorini aniqlash - murakkab vazifa bo’lib, bunda har tomonlama psixologik tekshiruvlarning natijalari va bolaning ota-onasi, o’qituvchilari, tengdoshlaridan olingan so’rovnoma orqali uni maktab va maktabdan tashhari yutuqlari haqida to’liq ma'lumotga ega bo’lish zarur. Biroq, iqtidorlilik strukturasi va faktorlarini rivojlanishini bunda kompleks diagnostika qilish ko’pgina nazariyalarda ochib berilsa ham muammoli bo’lib qolmqoda. Ko’pgina tadqiqotchilar dastlabki yuqori IQ muvaffaqiyatga erishishning yagona mezoni sifatidagi tasavvurlaridan voz kechib, iqtidorni rivojlanishidan ijodiy potensial va shaxsiy xususiyatlarni, qiziqish va maxsus qobiliyatlarini, qolaversa ijtimoiy sharoitlarning rolini namoyish etishdi.Ko’pgina iqtidorlilik konsepsiyalarida uni rivojlanishini kerativlik sifatida aniqlab ijodiy imkoniyatlar va qobiliyatlar bilan boqlaydilar. Iqtidorli, bolalar o’zlarida qobiliyat bo’lgan faoliyat bilan band bo’lishga intiladi. Ular o’zlari yoqtirgan ish bilan kunlab shuqullansalar ham charchamaydilar. Bu ish ular uchun bir vaqtda o’yin va meqnatdir. Ularning barcha kechinmlari, qiziqishlari, izlanishlari muammolari mana shu ish atrofidadir. Iqtidor yoshga boqliq qolda turli sohalarda namoyon bo’ladi. Eng avvalo musiqaga keyin rasm chizishga bo’lgan iqtidor namoyon bo’ladi: umuman olganda avval san'atga bo’lgan keyin ilmga bo’lgan iqtidor namoyon bo’ladi. Umumiy intellektual iqtidor yuqori aqliy taraqqiyot va aqliy faoliyat sifatida namoyon bo’lishi mumkin. Iqtidorli bolalar uchun doim band bo’lish va faoliyatda ijodkorlikni namoyon qilish xosdir. Iqtidor tabiat inomi bo’lmaydi. Iqtidor faqatgina ta'lim-tarbiya va bolaning doimo qandaydir faoliyat bilan shuqullanishi natijasidir (Yu.B.Gippenreyter).