Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

с
товушини 
айттириб кўради. Ш унда 
с
товуши аниқ ҳосил бўлади. Кейинча- 
лик 
с
товуши унли товуш ларга қўшиб тал аф ф уз этилади.
С
 
товуши аниқ, тўғри ҳосил бўлгандан сўнг 
3
 
товушини 
талаф ф уз этиш га ўтилади. Бунда 
с
товуш ига овоз қўшиб та- 
лаф ф уз этилса 
3
товуши ҳосил бўлади.
Ц
товушини ҳосил қилиш учун болага 
т, с
товуш ларини ай- 
тиш буюрилади 
(т
—
с, т
—
с, тс; тс
—
тс
—
ц ),
товуш ҳосил бўл- 
гандан кейин эса бу товуш аввал ёпиқ бўғинларда 
(ац, оц, уц ,

---

ў ц ),
кейин эса очиқ бўғинларда 
(ца, цо, цу, ц ў)
м устаҳкам ла- 
н а д и .!
2. Л а б в а
т и ш
с и г м а т и з м и н и бартараф этиш да 
логопед болага 
(с
товушининг талаф ф узи да) лабларни юқори 
ва пастки томонга (бунда милкла.р кўриниши керак) йўналти- 
ришни таклиф этади. Агар бола бу вазиф ани б аж ар а олм аса, 
логопед ёрдам беради. Бунинг учун у бола-нинг пастки лабини 
бармоғи билан пастга тортади ва илжайиш ни буюриб туриб, 
с
товушини тал аф ф у з қилдиради. Сўнгра ҳосил қилинга.н 
с
то- 
вуши очиқ ва ёпиқ бўғинларда м устаҳкам ланади. Кейинчалик 
эса бу товуш механик суратда талаф ф уз этиладиган бўлади.
3. Т и л
о л д и
с и г м а т и з м и н и
бар тараф
қилиш да 
логопед икки усулдан фойдаланиши мумкин:
а) ҳаво оқимини юқори ва. пастки тиш лар орасидан чиқа- 
риш; бунда логопедик махсус зонд ёки гугурт чўпи ёрдам ида 
тилнинг учини пастки тишнинг орқасида енгилгина босиб тури- 
лади ва ҳаво чиқарилади;
б) тилнинг учини кенг ёйиб юқори ва пастки тиш лар ора- 
сига олиш ва ҳаво оқимини чиқариш. Бунда ҳаво оқими тил- 
нинг учига тегиб 
с
товушига ўхшаш «шовқинли» товуш ҳосил 
бўлади. Сўнгра логопед махсус зонд билан тилнинг учини 
ёнгилгина босиб, пастки тишнинг орқасига ўтказади ва болага 
ҳаво оқимини чиқаришни буюради, шунда 
с
товуши аниқ ҳосил 
бўлади. Товуш ҳосил қилингач, у аввал бўғинларда, сўнг сўз- 
ларда, ш еърларда м устаҳкамланади.
4. Ш о в қ и н л и
с и г м а т и з м н и
б артараф этиш учун 
юқорида кўрсатиб ўтилган тил олди сигматизмини б артараф
этишнинг «б» пунктидаги усулдан ф ойдалаииш мумкин.
5. Е н с и г м а т и з м н и бартараф этиш учун эса бир неча 
усуллар та.всия этилади:
а) логопед ойна олдида тақлид қилиш усули билан болага 
тўғри товуш талафф узини ўргатади. Бунда асосан тақ л и д қи- 
лиш усулидан фойдаланилади;
б) логопед механик усулда ф ойдаланган ҳолда тўғри товуш 
талаф ф узини ҳосил қилади. Бунинг учун логопед махсус зонд 
ёки гугурт чўпи ёрдам ида тилнинг олдинги қисмини пастга бо- 
сиб туриб, ҳаво оқимини чиқаришни буюради, шунда 
с
товуши 
ҳосил бўлади;
в) товушнинг тўғри артикуляциясини ҳосил қилиш учун 
тиш аро сигматизм ҳосил қилинади. Бунинг учун ҳаво оқимини 
тил ўртасидаги ариқчадан чиқариш га уриниб кўрилади, шунда