Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

ва нутқ ривожининг кечикиши доирасида 
пайдо бўладиган,
алалия билан боғлиқ, умумий бўшашув, пайларнинг бўшашиши
ҳолидаги, невротиклардаги кучли асабийлашув, «тили чучук-
лик» билан мураккаблашган дудуқланишлар юқоридаги тас-
нифга тааллуқлидир.
Усмирлар ва катталардаги дудуқланишни ўрганишга ба-
ғишланган илмий ишларда асаб-руҳий касалланиш ва дудуқ-
ланишнинг муҳим томонларининг ўзига хослиги ўртасидаги
боғлиқлик кўрсатиб берилган.
М. Е. Шуберт (1928) эпиллептоид психопатлардаги (асте-
ник тана тузилиши), психостениклардаги (астеник-атлетик тип),
шизоидли шахслар, истерияли касаллар, циклоид компонентли
кишилардаги дудуқланишни текширди.
М. С. Лебединский, Ф. П. Янович, Г. П. Платонова (1960)
турли шаклли невроз ҳолЛаридаги; психопатлар ва шахсияти
патологик ривожланишли кишилардаги; марказий нерв сис-
темасининг турли хил органик шикастланишларидаги дудуқ-
ланишни ўргандилар.

---

Н. 
М. Асатиани, В. Г. Казаков (1967, 1970) ва бошқалар ўз
тадқиқотларида дудуқланишни ҳар хил турдаги паталогик гу-
руҳ сифатида қараб чиқадилар. Улар дудуқланишни 
4
гуруҳга
ажратишади: турли генезлардаги марказий нерв системаси ор-
ганик бузилишининг резидуал кўриниши; невротик заифлашув-
лар; психопатиялар; суст проградиентли шизофрения.
Шундай қилиб, дудуқланишни таснифлаш масалалари тур-
ли нуқтаи назарлардан кўриб чиқилади, аммо уларнинг ҳар
бири ҳаққоний бўлиб, ўз илмий асосига эгадир.
Дудуқланишнинг тарқалганлиги ёш, жинс, фаолият тури,
яшаш жойи ва бошқа омиллар билан шартли равишда боғлан-
гандир. У кўпинча 2 ёш билан 4 ёш оралиғида, боланинг нутқ