Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

(ойим келдилар, мактабга
бораман)
кўринишидаги нотўғри гапириш лар айрим вазият- 
л а р д а , нутқга зарур урғу берилганда ва юз иш ррилари билан 
м устаҳкам ланганда туш унарли бўлиши мумкин. Д астл аб ки
фивожланиш босқичидаги бола қисқа м уддатли вази ят кўри- 
ниши билан боғлиқ бўлмаган ҳодиса, ҳ а р а к ат хоҳишини ай- 
тиб беролмайди, шу йўсинда у нутқий м улоқотда иштирок 
этмайди.
Иккинчи д ар аж ал и нутқ ривож ланиш ига эга бўлган бола 
ўзининг алоҳида кузатувлари, м улоҳазаларини атроф дагилар- 
га кўпроқ туш унарли тарзд а айтиб бера олади. М асалан: «Вой. 
Б оляй. Кучу югуй. Б оя контида уччи»—
Қор. Болалар. К учук
ю гурди. Бола конькида учди.
Б олаларнинг учинчи ривожланиш дараж^асига эга бўлган 
яутқи кўпроқ очиқ баён қилишни ўз ичига олади. Л екин улар- 
ни таҳлил қилишда лексик-грам матик ва фонетик ж и ҳатдан 
хатолар яққол кўзга туш ланади. М асалан: «Оиймийникига бо- 
дим. Мени ака дотой. К айтока экки, уйтоги каяш ти. Ношим 
уйида тети»— 
Ойимларникига бордим. 
М енинг акам доктор.
Картошка экдик, ўртоғим қарашди. Нозим уйига кетди.
MoTqp алалия пайтида, юқорида кўрсатилгандек, боладаги 
яутқни тушуниш ҳолати нисбатан сақлан ган бўлади. Б о л ал ар
катталарнинг м доаккаб тил билан м урож аат қилииш арига тў-

---

лиқ м увоф иқлаш м аЗдилар, аксинча, 
ула,р содда илтимос ва 
топш ириқларни б аж арад и лар.
Кўпинча ота-оналар тарбиячи билан суҳбатлаш ганда ёки 
логопед қабулида бўлганларида ўз ф арзанди ҳақида: «У ҳам- 
ма нарсани тушунади, лекин ҳеч нарса гапирмайди»,— дейи- 
шади. Л екин бу болаларни бирор мақсадни кўзлаб, синчқов- 
лик билан (руҳий-педагогиқ ж иҳатдан текш ирилганда уларнинг 
нутқни туш уииш ларида кам хатога йўл қўйиш лари ан иқлаиа- 
ди. А лалиялик болалар учун феъл ва 
отларнииг бирлик ва 
кўпликдаги ш акл л ар н и («Ким ҳақида