Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

Савол ва топширицлар
1. Овоз ҳосил бўлишининг анатомик-физислогик механизми- 
ни ёритиб беринг.
2. Органик ва функцйонал овоз бузилишларининг фарқини ^ 
айтинг.
3. Овоз бузилиш ларини б артараф этишда олиб бориладиган 
комплекс тиббий-педагогик тадбирларни ёритиб беринг.
4. М ахсус б олалар боғчасига борганда болалар овози ҳола- 
тига эътибор беринг.
5. Б о л ал ар овоз гигиенаси ҳақида педагоглар ва ота-он алар 
билан олиб бориладиган суҳбат конспектини тузинг.
6. Б о л ал ар овозини ривожлантириш учун ўйинлар танланг.

---

А лалия энг оғир нутқ нуқсонларидан бири ҳисобланади, 
бундай нуқсон пайтида бола тил орқали мулоқот воситасидаи 
бутунлай аж ралади: унинг нутқи мустақил ва логопед ёрдам и- 
сиз ш аклланм айди.
А лалия (грекча 
а
— инкор маъносини англатувчи ю клам а 
ва лотйнча lalia — нутқ) иутқиинг йўқлиги ёки боланинг она 
қорнида ёки дастлабки ривожланиш босқичида нутқ ш акл л а- 
нишига қад ар
бош мия қобиғи нутқ доирасининг органик 
ж ароҳатланиш и 
оқибатида 
узлуксиз 
ривож ланм ай 
қоли- 
шидир.
А лалиялик болалар педагогик ж иҳатдан ту|рли гуруҳларга 
мансуб бўлиб, бу гуруҳлар бир-биридан нуқсон д ар аж а с и га ва 
тузатиш ишларининг сам арадорлигига қараб ф арқланади.
А лалия б олалард а периферик эшитиш ва артикуляцион ап- 
паратнинг сақланган ҳолида кузатилади. Бундай 
ом иллар 
улардаги нутқ ривожланиши учун ақлий имкониятларнинг мав- 
жудлигидан далолатдир.
Нутқнинг йўқлиги боланинг м у кам уал ривож ланиш и ва 
атроф дагилар билан мулоқот қилишини» кескин чеклайди. Б у 
эса ўз навбатида, онгнинг аста-секин ривож ланиш дан о рқад а 
қолиш ига олиб келади ва у ам алд а иккиламчи хусусиятга эга 
бўлади. АлалМя билан касаллан ган болалар олигофрен (онги 
ривож ланм аган) болалардан фа|рқ қилади: нутқни ш акллан и ш
д араж аси га қараб ва махсус ўқитиш билан таъсир этиш нати- 
ж асида ақлий ж иҳатдан орқада қолиш аста-секин йўқолиб 
боради.
Н утқ бузилишининг ш аклланиш саб аб л ари м аркази й нерв 
системасининг 
0
(рганик ж ароҳатланиш и билан боғлангандир. 
У ларга қуйидагилар 
киради: 
бош миянинг ж ароҳатлан и ш и
(менинго-энцефалит, қизилча, ж ароҳатланиш дан кейинги асо- 
р а тл а р ); туғруқнинг оғир кечиши ва тез туғиш оқибатида 
мияга қон қуйилиши; боланинг она қорнида ривож ланиш бос- 
қичида, туғруқ вақтида, шунингдек боланинг бир ойликдан 
би!р ёш гача бўлган дастлабки ривож ланиш босқичида м одда- 
ла(р алмашинувининг бузилиши (Н. Н. Трагуотт, В. К. 0|рфин- 
ская, М. Б. Эйдинова ва бош қ.). Бундан таш қари оғир рахит 
хасталиги, наф ас йўлларининг касалланиш и, ҳаётининг даст- 
лабки ойла|рида уйқуси ва овқатланиш ининг бузилишини боши- 
дан