Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

тилади: д о и м и й — дудуқланиш пайдо бўлгач, турли нутқ
шакллари ва вазиятларида бевосита намоён бўлади: т ў л қ и н -
с и м о н — дудуқланиш гоҳ кучаяди, гоҳ камаяди, лекин бутун-
лай йўқолмайди; қ а й т а л а н у в ч и — дудуқланиш йўқолиб,
яна пайдо бўлади, яъни қайталаниш юзага келади, узоқ муд-
датли эркин тутилишсиз нутқдан сўнг дудуқланиш қайта пайдо
бўлади.
Дудуқланиш таснифи
Амалдаги кўпгина таснифларда мактабгача тарбия ва мак-
таб ёшидаги болалар дудуқланишининг умумий қонуниятлари
ҳисобга олинади.
Таснифлашни яратишга бўлган дастлабки уринишлар 1937
йилга таалдуқлидир. А. Allister (1937, 1958) дудуқланувчи ки-
шиларни этиологик аломатларга кўра, бузилишнинг тиббий қў-
ринишини ҳисобга олиб 4 гуруҳга ажратди:
1
) нутқда иштирок этадиган аъзолар тузилиши ёки функция-
ларидаги аномалиялар билан бирга содир бўладиган дудуқ-
ланиш; 
2
) чапақайлик билан 
боғлиқ ҳолдаги 
дудуқланиш;
3) тақлид бўйича дудуқланиш; 4) ҳис-ҳаяжонли беқарорлик ва
бузилишлар: логофобия, нотўкисликни ҳис этиш ва бошқалар
билан бирга кечадиган дудуқланиш. Ф. Досужев (1957, 1963),
Ю. Берендес (1963) ҳам дудуқланишни этиологик аломатларга
кўра таснифладилар.
Е. С. Никитина ва М. Ф; Брунс (1939) дудуқланишни ана-
томик-физиологик аломатга кўра таснифладилар. Улар икки
гуруҳ болаларни ажратишди: 
1
) паллидар 
синдромли бола-
лар — психо-физиологик тўхтаб қолиш, сиқилиш, шахсга оид
бузилишлар, атрофдагилар билан муносабатдаги бузилишлар

---

кўзга ташланади; болалар ғамгин бўлиб қоладилар, ўйинларда