Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

туртки бўлиб хизмат қилнши мумкин.
Дудуқланиш аломатлари
Совет тадқиқотчилари дудуқланишни ўрганишга диалектик-
материалистик нуқтаи назардан ёндошмоқдалар. Шунинг учун
дудуқланишнинг турлича тиббий кўринишларидаги физиологик
ва руҳий кўринишларни аниқлаб, физиологик характердаги
заифлашувни бирламчи ҳисоблашмоқда.
Физиологик заифлашувлар асосида дудуқланувчи шахсининг
руҳий хусусиятлари шаклланади, бу дудуқланишни янада чуқур-
лаштиради. Руҳий ўзгаришлар кўпинча биринчи даражали аҳа-
мият касб этади.
Дудуқланишнинг дастлабки тўлиқ аломатлари И. А. Сикорс-
кийнинг «Дудуқланиш» (1989) номли илмий ишида кўрсатнб
берилган эди. Кишиларнинг турлича ёш даврларидаги дудуқ-
ланишнинг юзага келишини М. Е. Хватцев, М. Зееман, Э. Фре-
шельс, В. А. Гиляровский, Н. П. Тяпугин, С. С. Ляпидевский ва
бошқа кўпчилик олимлар ўрганишди. Ҳозирги даврда аломат-
ларнинг бир-бирига ўзаро яқин муносабатда 
бўлган нккита
гуруҳи ажратилади: б и о л о г и к ( ф и з и о л о г и к ) в а со-
ц и а л ( п с и х о л о г и к ) .
Ф и з и о л о г и к аломатларига нутқнинг ҳосил бўлишида
иштирок этувчи аъзоларнинг тортишиши, МНС (марказий нерв
системаси) ва жисмоний саломатлигининг, умумий ва нутқ ҳа-
ракатларининг бузилиши киради. П с и х и к аломатларга—
нутқда тутилиш ва ҳис-ҳаяжонли нутқнинг бошқа бузилишлари,
нутқда қайд қилиш феномени, логофобиялар, найранг ишла-
тиш ва бошқа руҳий жиҳатлар киради.
Нутқ акти жараёнидаги мускул тортишиши дудуқланишнинг
асосий ташқи аломатлари саналади. Аслида мускул тортишиши
уч хил бўлади: клоник, тоник ва аралаш. Клоник мускул тор-
тишиш вақтида товуш, бўғин ёки сўз бир неча маротаба так-