Pedagogika nazariyasi

Savol va topshiriqlar:
1. U shbu vaziyatdagi bolaning his-tuyg‘ularini tasvirlab bering.
2. M alik am aki qanday tarbiya usulini qo'lladi?
3. M alik am aki to m o n id a n b o ig a n yordam q anday pedagogik 
aham iyatga ega? U ning nasihatlari o ‘rinlim i?
4. Baxtiyor M alik am akini so'zlarini qanday qabul qilishi m u m ­
kin?
96

---

16-vaziyat
D ars ketayapti, masalani 8 o ‘quvchi bir usul b o ‘yicha yechishsa, 15 
o ‘quvchi boshqasini tanladi, 4 tasi esa optimal y o ‘lni tanladi. Biroq 
o ‘qituvchi ularning faolligini oshirish uchun m asala yechim ini baho- 
lashga shoshm aydi — u o ‘quvchilar masalani yechishlarining o ‘z xa- 
tosini mustaqil izlashlari orqali topishlariga im koniyat beradi. Uning 
uchun eng katta sovg‘a — o ‘quvchilarining: “ M en tushundim ! Bunday 
yechsa ham b o ‘lar ek an ” , deyishlaridir.
Savol va topshiriqlar:
1. D arsda qanday o ‘qitish usuli qo'ilanilgan?
2. D arsda nim a m uvaffaqiyatning garovi b o ‘lib xizm at qiladi?
3. D arsda qanday pedagogik m asalalar q o ‘yildi va yechildi?
4. 0 ‘qituvchini nim a k o 'p ro q bezovta qiladi? N im a xursand qiladi?
5. M ashg'ulot o ‘quvchilarni fikrlashga undashi u ch u n pedagog nim a 
qiladi?
0 ‘Z I N I - 0 ‘ZI TARBIYALASHNI BARQARORLASHTIRISH
17-vaziyat
S h erz o d n in g x u lq -atv o ri o g ‘ir edi. U qaysarligi, h a d d a n o rtiq
g'ururliligi, dilozorligi bilan ajralib turardi. U ning darsd an qochishi 
deyarli har kuni takrorlanadigan bo'ldi.
A n ’anaviy choralar: ogohlantirishlar, talablar, takliflar, jazolash, p a ­
rallel sinfga o ‘tkazish va boshqalar natija berm adi. Sherzodni m aktab- 
dan haydashga yoki internat-m aktabga o'tkazishga pedagoglam ing ko‘ng!i 
borm asdi, chunki o ‘sm im ing aqli ravshan edi. 0 ‘zining an a shu xulq- 
atvori bilan u deyarli barcha fanlardan ulgurar edi. Sinfdoshlari ustidan 
q o ‘pol hazil qilib kular edi. U ning q o ‘polligi pedagoglar va sinfdoshlari 
bilan ziddiyatga olib keldi.
Sherzodga tarix fanidan dars beruvchi m aktab direk to ri uni ya- 
qindan tan ir edi, ikkinchi chorak boshida u xonasiga o ‘sm irni chaqi- 
rib, uning oldiga yozgi orom gohga y o ‘llanm ani q o ‘ydi.
— 
Y o‘llanm a ju d a qim m at turadi, biroq bu y o ‘llan m ani sen bepul 
olasan. Tayyorlanishing uchun 2 kun m uhlat beram an. T o ‘g ‘risini ayt- 
sam , bu y o 'llan m an i m aktabning eng a ’lochi o ‘quvchisiga topshirishim
shart, lekin uni senga beryapm an. M ana, senga berilgan tavsifnom ani 
o ‘qi.
Sherzod uni diqqat bilan o ‘qiy boshladi, lekin h a r b ir ju m lad an
keyin uning quloqlari qizara boshladi.
97

---

— Sen ushbu tavsifnom aga rozim isan? 0 ‘sm ir boshini egdi va 
“y o ‘q ” , deb g 'o id ira d i.
— H a, sen haqsan unda sen qanday bo'lishing kerakligi aytilgan. 
M en buni nim a uchun qilayapm an? H ozir tushuntirib b eram an. Sen 
m enga ju d a yoqasan, sen aqili va kuchli vigitsan. Shuning uchun m en 
senga kech b o lm a s d a n o ‘zingni o ‘zgartirishga im koniyat b erm o qchi- 
m an , bu narsa yangi shart-sharoitda osonroq b o ‘ladi. U yerda seni 
h ech kim tanim aydi va sen o ‘zingni eng yaxshi to m o n d an nam oyon 
qiiishing m um kin. A lbatta, m en senga ishonib o ‘zim ni hurm atim ni, 
obro'yim ni balki lavozim im ni xavf-xatarga qo ‘yyapm an. Shuning uchun 
agarda sen quyushqondan chiqsang va ah m oq ona qiliq qilsang — bu 
xiyonat hisoblanadi. Va yana esda tut: bu haqda m aktabda hech kim 
bilmasligi kerak, bu m ening va sening o ‘rtam izdagi sir b o ‘lib qolsin. 
0 ‘qituvchilar bilan esa o ‘zim gaplasham an. Sherzod kalovlangan hol- 
da turardi.
0 ‘smirni vokzalda kuzatayotib, direktor Sherzodni quchoqlab shu n­
day dedi:
— M en senga ishonam an va xiyonatni am alga oshirm aysan, deb 
u m id qilam an.
10 kundan keyin Sherzoddan direktor nom iga birinchi xat keldi:. 
«Bir hafta ham o ‘tdi. M en biror m arta ham n o jo ‘ya ish qilm adim ».
Lagerdan kelishdan sal oldinroq d jrektor Sherzoddan yana bir xat 
oldi. U oldingi xatidan keskin farq qilar edi. U shunday deb yozgan 
edi: «Abdulla R ustam ovich, m en h a r kuni o ‘zim bilan o ‘zim kurasha- 
m an va o ‘zgarishga harakat qilyapm an: M en sizga xiyonat qilm ay- 
man».
Bu q a t’iy qarorlar o ‘z kuchini yo‘qotm adi, Sherzod m aktabga kel- 
ganda butunlay boshqa odam ga aylangandi. S o ‘zsiz, u o ‘zgargan, o ‘zini 
tutib olgan.