Pedagogika kafedrasi

Havolarni yog’dirgan, Sust xotin, 
Bug’doylarni bo’ldirgan, Sust xotin. 
Osmondan tomchi tashlab, Sust xotin, 
Elu yurtni to’ydirgin, Sust xotin... 
Yozgi marosimlar: “CHoy momo” (SHamol ona demakdir, unda shamolda 
mevalarni to’kilishdan saqlashga undalgan), va boshqalar. 
Oilaviy-maishiy marosimlar jumlasiga to’y, (beshik) to’yi, sunnat to’yi, nikoh 
to’yi, kelin salom, motam marosimi, yig’i-yo’qlovlar va boshqalarda ko’zda 
tutilgan kishining tarbiyaviy sifatlari ulug’langan, insoniyat qadr-qimmati yuqori 
ko’tarilgan, insonparvarlik, yoshlarda ularga havas, hurmat uyg’otishga undalgan. 
Qo’shiqlar – voqelikni yakka shaxs kechinmalari orqali aks ettiradi. 
“Qo’shiq” – turkiy “qo’shmoq” so’zidan olingan bo’lib, misraga misrani qo’shib 
kuylash, aytish ma‘nolarini anglatadi. 
Qo’shiqlarda xalq ma‘naviyati qudrati, irodasi ifodalanadi. U kishilarni ruhan 
tetiklikka, jasoratga, mehnatsevarlikka, vatanparvarlikka, do’stlikka, sevgi 
sadoqatga chorlaydi. Xalq qo’shiqlarining mehnat qo’shiqlari (dehqonchilik, 
chorvachilik, hunarmandchilik), lirik qo’shiqlar, tarixiy qo’shiqlar, termalar singari 
turlari mavjud. 
Doston – qissa, hikoya, ta‘rif, sarguzasht ma‘nolarini anglatadi. U keng 
tarqalgan etnopedagogik janr bo’lib, xalqning ma‘naviy-maishiy qiyofasi, kurashi, 
axloqiy-estetik qarashlari, adolat, ozodlik, tinchlik, vatanparvarlik, insonparvarlik, 

---

173 
do’stlik kabi tarbiyaviy sifatlarni targ’ib etadi. Dostonlarda komil shaxs tarbiyaviy 
sifatlari umumlashgan holda beriladi. Oliy insoniy sifatlar bo’rttiriladi. Shuning 
uchun tinglovchida doston qahramonlaridan o’rnak olish hissi tug’iladi. 
Dostonlarni baxshilar kuylashadi. “Baxshi” mo’g’ulcha va buryatcha “baxsha”, 
“bag’sha” so‘zlaridan olingan bo’lib, “ustod” , “ma‘rifatchi” degan ma‘nolarni 
anglatadi. 
Og’zaki drama – etnopedagogika yo’nalishidagi ijodning mustaqil turi bo’lib, 
qadim zamonlarda vujudga kelgan. U xalq ongi, axloqiy mezonlari, estetik didini 
tarbiyalashga xizmat qiladi. Og’zaki dramada tomosha ko’rsatish bahonasida hayot 
qiyinchiliklari, sinfiy munosabatlar fosh qilingan, tomoshabinda zarur tarbiyaviy 
sifatlarni tarbiyalashga xizmat qilgan. 
Og’zaki dramani qiziqchilar, askiyabozlar, masxarabozlar satirik uslubda ijro 
etishgan. Ularda ochko’zlik, ko’zbo’yamachilik, zulm, adolatsizlik, zo’ravonlik, 
buzuqlik kabi salbiy axloqiy sifatlar hajv va yengil kulgi ostida tanqid qilingan. 
Askiya – arabcha “zakiy” so’zidan olingan bo’lib, “so’zamol”, “o’tkir”, 
“zehnli” degan ma‘nolarni anglatadi. Askiya – so’z o’yini yoki hozirjavoblar 
musobaqasidir. Askiyaning payrov turida “Bo’lasizmi”, “O’xshatdim”, “Gulmisiz, 
rayhonmisiz, jambilmisiz” kabi turlari mavjud. Ularda kishilarning salbiy xislatlari 
achchiq kulgi vositasida tanqid (masxara) qilinadi. Askiya ko’pincha to’y, sayil, 
marosimlarda uyushtiriladi. Askiya Farg’ona vodiysida keng tarqalgan bo’lib, u 
kishiga estetik zavq berish bilan birga did-farosat, aql-zakovat, sezgirlik, topqirlik, 
hozirjavoblik sifatlarini tarbiyalaydi. Insonni izza qilish vositasida o’z-o’zini 
tarbiyalashga undaydi.