Pedagogika kafedrasi


Afsona, rivoyat, naql, ertak, latifa, loflar tizimining pedagogik



Download 3,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet231/430
Sana10.02.2022
Hajmi3,45 Mb.
#440704
1   ...   227   228   229   230   231   232   233   234   ...   430
Bog'liq
xalq pedagogikasi. qiyosiy pedagogika

Afsona, rivoyat, naql, ertak, latifa, loflar tizimining pedagogik 
xususiyatlari: 
Afsona – arabcha so’z bo’lib, sarguzasht, sehr-jodu va uydirmaga asoslangan 
hikoya ma‘nosini anglatadi. Afsonada xalq orzusidagi qahramonlar vositasida 
dushmanlarni, tabiat stixiyalarini daf etishga mifologik obrazlar yordamida 
erishiladi. Ular o’quvchini ushbu qahramonlarga o’xshashga, ularga xos tarbiyaviy 
sifatlarni egallashga undaydi. 
Rivoyat – hayotiy voqealarni hayotiy uydirmalar vositasida aks ettiruvchi 
etnopedagogik manba bo’lib, unda tarixiy voqealar, ayrim shaxslar va geografik 
joy bilan bog’liq voqealar, ularning bunyod yoki vayron etilishi hikoya qilinadi. 
Rivoyat o’quvchida Vatanga, ajdodlarga, xalqqa muhabbat, zulmga nafrat, do’stlik, 
insonparvarlik, mehnatsevarlik, ma‘naviy va jismoniy kamolotga intilish hissini 
uyg’otadi. 
Naql – axloqiy-didaktik vazifani bajaruvchi, axloqiy sifatlar, fikrlash 
qobiliyatini o’stirishga qaratilgan etnopedagogik janrdir. Masalan: “Ko’rpangga 
qarab oyoq uzat”, “Har kim qilsa o’ziga”, “Odam-odam bilan tirik”, “Qaqillashi 
biznikida, tuxum qilishi qo’shninikida” kabi. 
Naqllarda salbiy-tarbiyaviy sifatlarga ijobiy-tarbiyaviy sifatlar qarshi 
qo’yiladi. Garchi, To’g’rivoy (Yaxshivoy, Soddavoy) yo’lda Egrivoy (Ayyorvoy, 
Yomonvoy) ga aldanib qolsada, keyinchalik sehrli yordamchilar tufayli u g’alaba 
qilib, murodiga yetadi. Egrivoy esa misi chiqib, sharmanda bo’ladi. 


174 
Naqllarda yashirin holda tarbiyaviy o’gitlar ifodalanib, nihoyasida qissadan 
hissa chiqariladi. 
Ertak – qadimgi turkcha “Etuk” (M. Qoshg’ariy)suzidan olingan bulib, biror 
voqeani og’zaki so’zlash ma‘nosini anglatadi. Ertak – Surxon, Qashqa, Farg’ona 
vohasi, Samarqandda “matal”, Xorazmda “varsaqi”, Toshkent atrofida 
“cho’pchak” deb ataladi. 
Ertaklarda mo’‘jiza yoki sarguzasht ma‘lum voqea-hodisalarni hayot bilan 
bog’lab, haqiqat, ozodlik, to’g’rilik, odamiylik, olijanoblik g’oyalarini targ’ib 
etadi. Shuning uchun ular bolani o’ziga ko’proq jalb etadi. Ertaklar ham didaktik, 
ham tarbiyaviy ahamiyatga egadir. Jumladan: “CHol bilan kampir”, 
“Bulbuligo’yo”, “Ur to’qmoq”, “Uch og’a-ini botirlar”, “Bo’ri bilan qo’zichoq”, 
“Baxtli kal” singari ertaklar shular jumlasidandir. Ertaklarning hayvonlar, qushlar 
haqidagi turlari, mitti polvonlar (“No’xatvoy”, “Quloqvoy”, “Handalak polvon”, 
“Yapaloqpolvon” ...) haqidagi turlari, bir yoki ikki epizodli satirik ifoda vositasida 
salbiy tarbiyaviy sifatlarni tanqid, masxara qiluvchi etnopedagogika turidir. 
O’zbeklarda latif qaytarish, so’zga chechanlik musobaqasi shaklida o’tkaziladi. 
mavjud. 
Latifa arabcha – latif, mayin, lutf demakdir. Latifa satira va yumorga 
asoslangan bo’lib 
Ulug’ Vatan a asarlarining tipik qahramoni Nasriddin afandi hisoblanadi. U 
latifalarda o’ta aqlli, noziktabiat, insonparvar, mehnatsevar kishi sifatida salbiy 
axloqiy sifatli kishilarni masxara qiladi. Zaxarxanda kulgi, kinoya, kesatiq, xazil-
mutoyiba vositasida yomonliklarni bartaraf qiladi. 
Lof – mustaqil etnopedagogik tur bo’lib, ularda notabiiy voqealar, salbiy 
xislatlar tanqid ostiga olinadi. Loflar mubolag’ali epizodga mantiqiy mos 
javoburushi yillarida dushmanga nisbatan nafrat ruhidagi xalq qo’shiqlari yaratildi. 
Ularda qahramonlikka chorlovchi ruh ustun darajada edi: 

Download 3,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   227   228   229   230   231   232   233   234   ...   430




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish