Pedagogika” kafedrasi himoyaga tavsiya etaman Sirtqi (Maxsus sirtqi) bo’lim boshlig’i Umarov S. B

Tolerantlik obyektini adekvat interpretasiyalash metodi. Interpretasiya – ro’baro’ muloqot obyektlarining bir-birlarining hatti harakatlari va so’zlarini mutanosib, to’g’ri talqin qilish bo’lib, agar ro’baro’ obyektlar o’zaro tolerantlik asosida bir-birlarini interpretasiya, ya’ni talqin qilsalar, ular o’rtasidagi ishonch va anglash ham ortib boradi. Bunda talqin obyekti rolini ham pedagog, bizning dissertasiyamizda – ota-ona, ham tarbiyalanuvchi, bizning tadqiqotimizda – o’smir bola, o’ynashi va ijro etishi mumkin. Pedagog avvalo o’z tarbiyalash obyekti, ya’ni o’z farzandida uning o’ziga xosligi, uning qarashlari va fikrini hurmat bilan qabul qilishi lozim bo’ladi. Bolaning individuallligini tanimasdan turib, uni qabul qilmasdan turib, ishonch vaziyatini shakllantirib bo’lmaydi. Shu bilan birga, farzand, o’z individuallligini ko’rsatish bilan birga, uning individualligida mavjud bo’lgan tolerantlik xususiyatlaridan o’z Mehribonlik uylarisi, yaqinlari, atrofdagilar, jumladan ota va onasining hayoti tinch va osudalikda, baxt va ma’naviy butunlikda o’tishini anglab yetmog’i zarur bo’ladi. Shu bois, farzandning tolerant axloqi bola uchun ham subyektiv, ham obyektiv, ya’ni ijtimoiy mazmun kasb etadi.
Tolerantlik mazmunini to’laqonli shakllantirish metodi. Mazkur usullar pedagogga tolerantlikning barcha xususiyatlarini ilmiy, tarixiy, real sharoit va Mehribonlik uylariviy muhit tarkibida shakllantirish uchun imkon yaratadi. Pedagog eng avvalo ota-ona intuisiyasi, hayotiy tajribasi, o’z bilimi, bolani tarbiyalashdagi ijodiyligi va ishtiyoqi, juda katta xohishi va istagi, emosional bola xissiyotlari bilan aloqadorligini ishga solgan holda bolaning ichki olamini anglashga muvaffaq bo’ladi, uning qadriyatlarini koordinasiya qiladi, uning xissiyotlarini tartiblashtiradi, emosional o’sishini ta’minlaydi.
Mazkur jarayonlar bir odamning ikkinchi odam bilan bo’ladigan xissiy-emosional munosabatlarini tartiblashtirish bilan aloqador bo’lib, bir insonning ikkinchisiga bo’lgan kuchli aloqadorligi, ular bog’liqligi negizida vujudga keltiriladi. Shu bois bu jarayon dialog, muloqot, hamjihatlik asosida bunyod etiladi. Mehribonlik uylarida yoshlarda tolerantlikni shakllantirish jarayoni unda qo’llaniladigan usullar va shakllar nuqtai nazaridan ham o’ziga xos jarayon hisoblanadi. Chunki Mehribonlik uylarida bola tafakkurini mutanosib va maqsadli shakllantirishda an’anaviy o’quv jarayoni, darslar, seminar va treninglardan foydalanib bo’lmaydi.
Mehribonlik uylarida tolerantlik tafakkurini shakllantirishda quyidagi pedagogik shakllar: Mehribonlik uylariviy an’analar, kattalar ibrati va nasihati, OAV ta’siri va tarbiyaviy roli, kitob mutoala qilish, muammolarni ochiq muhokama qilish, birgalikda ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarda ishtirok etish, madaniyat dargohlarini ziyorat qilish, islom omilidan to’g’ri foydalanish, islom ziyoratgohlariga safar qilish, o’z vatanining tarixiy obidalarini bilish va ularni o’z ko’zi bilan ko’rish, Mehribonlik uylariviy tadbirlarni tashkillashtirish va uyushtirish, Mehribonlik uylariviy urf-odatlarga amal qilish, yangi Mehribonlik uylariviy an’analarni ishlab chiqish, har insonning har qanday hatti harakatlarini neytral va to’g’ri munosabat bildira olish, tanqidiy tafakkur, mahalla ta’siri, mahalla tadbirlarida ishtirok etish kabilardan unumli foydalanish asosida amaliy natijalarga erishish mumkin bo’ladi.
Mehribonlik uylaridagi tolerantlik bolani quyidagi amallarga o’rgatadi:

• 
  O’z o’zini psixologik diagnostika qilish, o’z qobiliyatlarini o’stirish;
  
• 
  O’z shaxsiyatining yutuq va kamchiliklarini ochiq ko’rishga o’rgatish, o’z zimmasiga mas’uliyat olishni o’rgatish;
  
• 
  O’z shaxsiyatining pozitiv tomonlarini rivojlantirish, o’zi shaxsini bunyodkorlikka undash;
  
• 
  O’ziga nisbatan tolerantlik bilan o’zgalarga nisbatan tolerantlikning o’zaro bog’liqligini anglab yetish;
  
• 
  O’zga odamlarni anglash, ular muammolarini tushunish, o’zgalarga va yaqin odamlarga ko’makka tayyorlikni, ijtimoiy faollikni tarbiyalash.
  

Tadqiqot davrida tajriba-sinov maydonlarida, ya’ni Mehribonlik uylarilarning o’zida, shuningdek umumiy o’rta maktablarda o’smir yoshdagi bolalar tolerantligini shakllantirish maqsadida quyidagi pedagogik tadbirlar o’tkazildi:
“Mening Mehribonlik uylarim – mening qo’rg’onim” tadbirini o’tkazish. Bu tadbirda bola uchun uning Mehribonlik uylarisi nimani bildiradi, shu maqsadga bola tafakkurini yo’naltirish bilan bola taqdiridagi Mehribonlik uylari o’rnini aniqlash. Bolani maxsus savolnomalarga javob berdirish orqali Mehribonlik uylarisining bola tarbiyasidagi roli va ahamiyatini belgilab olish. Masalan, “Mening kiyimlarimni kim olib beradi?”, “Mening ovqatlarimni kim qilib beradi?”, “Mening yo’lkiramni kim to’laydi?”, “Men Mehribonlik uylari uchun nima vazifalarni bajara olaman?”, “Men qanday qilib Mehribonlik uylarimga o’z minnatdorchiligimni bildirishim mumkin?”.