1-Курс таълим йўналишлари талабалар билимини бахолаш мезонлари Олий ва ўрта махсус таълим вазирининг 2018 йил 9 августдаги “Олий таълим муассасаларида талабалар билимини назорат қилиш ва баҳолаш тизими тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 19-2018-сон буйруғи билан тасдиқланган низом асосида белгиланилади.
Abiogen sintez
|
synthesis abiogenic
|
Anorganik moddalardan oraganik moddalarning sintezlanishi
|
Adenozindifosfat ( ADF )
|
Adenozindifosfat (ADF)
|
Hujayraning energetik almashinuvida fosfat guruhini qabul qilib, ATF ga aylantiruvchi nukleotid
|
Adenozintrifosfat ( ATF )
|
In adenosine triphosphate (ATP)
|
Fosfat guruhini ajratib biologik jarayonlarni engergiya bilan ta’minlovchi energiyaga boy molekula
|
Albinizm
|
albinism
|
Pigmentning sintez qilinishini to’xtatib qo’yadigan gen faoliyati (aa) oqibatida orgnizm butun tanasi (yuzasining ) oq rangda bo’lishi
|
Allel bo’lmagan (Noallel) genlar
|
Allen Bo incomplete (Noallel) genes
|
Gomologik bo’lmagan xromasomalarda joylashgan bo’lib bir necha belgining mustaqil irsiylanishi va alternativ namoyon bo’lishini ta’min etuvch genlar
|
Allel genlar
|
alleles of the genes
|
Gomologik xromasomalarning bir xil qismida joylashgan bo’lib bitta belgining keskin farq qiluvchi – alternativ holatda rivojlanishini ta’min etuvchi dominant va retsessiv shaklda bo’ladigan genlar
|
Aminoatsil t-RNK
|
Amino acid t-RNA
|
Oqsil sintezi jarayonida jarayonida aminokislotalarning ATF energiyasi xisobiga faollashib, t-RNK bilan bog’langan shakli
|
Aminokislotalar
|
amino acids
|
Tarkibida amino guruh – NH2 tutuvchi organik kislotalar
|
Anabioz
|
Anabioz
|
Nokulay sharoitlarda organizmlarning hayot jarayonlarini juda sekinlashishi, dearli to’xtash jarayoni
|
Anaerob organizmlar
|
anaerobic organisms
|
Hayot jarayonlari kislorodsiz sharoitda kechadigan organizmlar
|
Anatomiya
|
anatomy
|
Organlar shaklining tuzilishi, yani butun organizm tuzilishi xaqidagi fan nima deyilidi
|
Antigen
|
Antigen
|
Hujayraga kirganda antitana hosil qiluvchi,oragnizm uchun yot bo’lgan molekulalar
|
Antikodon
|
Antikodon
|
i-RNK kodoniga komplementar t-RNK dagi uchta nukleotiddan iborat qator
|
Antitana
|
Antitana
|
Antigenni neytrallovchi oqsil molekulalari
|
Arxeologiya
|
archeology
|
Qadimgi odamlardan qolgan ashyoviy manbalar, makonlar, ro’zg’or buyumlari, qurollar, yozuvlar va x.k. larni o’rganadigan fan
|
Arxipelag
|
archipelago
|
Bir biriga yaqin joylashgan orollar majmuasi
|
Autosomalar
|
Autosomalar
|
Jinsga aloqador bo’lmagan xromasomalar
|
Avtonom plazmidlar
|
Autonomous plasmids
|
Asosiy xromasomaga birika olmaydigan va asosiy xromasomadan mustaqil ravishda o’z – o’zini replikatsiya qiladigan xalqasimon DNK molekulalari
|
Bakteriofag
|
bacteriophages
|
Bakteriyalarda parazitlik qiluvchi viruslar
|
Bekkross
|
Bekkross
|
Birinchi avlod (F1) duragaylarini ota yoki ona organizmlari bilan qayta chatishtirish
|
Biogeottsenoz
|
Biogeottsenoz
|
Tarixiy davrda tarkib topgan, o’z-o’zini boshqaruvchi bir xil ta’biy uyushma, biottsenozning anorganik tabiat kompanentlari bilan chambarchas bog’langan mustaxkam ekologik sistema
|
Biologiya
|
biology
|
Hayot to’g’risidagi fan .
|
Bionika
|
Raci
|
Organizmning tuzilishi va faoliyatini o’rganib undan texnik tuzilmalardan foydalanuvchi kibernetikaning bir shaxobchasi
|
Biosfera
|
Biosphere
|
Yerning hayot tarqalgan qismi
|
Biotexnologiya
|
biotechnology
|
Biologik makromolekulalar va organizmlardan foydalanib mahsulotlar ishlab chiqarish texnologiyasi
|
Bivalent
|
bivalent
|
Meyoz jarayonida o’zaro kanyugatsiyalanuvchi ikkita gomologik xromasoma
|
Blastoderma
|
Blastoderma
|
Blastulaning bir qavatli hujayralardan tashkil topgan qobig’i
|
Blastomerlar
|
Blastomerlar
|
Maydalanishda hosil bo’lgan hujayralar
|
Blastomerlar
|
Blastomerlar
|
Maydalanishda hosil bo’lgan hujayralar
|
Blastula
|
blastula
|
Homilaning bir qavatli bosqichi
|
Differensiatsiyalashish
|
Differensiatsiyalashish
|
Ixtisoslashish homila hujayralari, to’qimalari-ning tuzilishi va funktsiyalarida farqlanish paydo bo’lishi
|
Diplodiya
|
diplode
|
Xromasomalarning juft to’plami
|
Divergensiya
|
Diverging
|
Evolutsiya jarayonida bir ajdoddan tarqalgan organizmlarda belgi xossalarning bir biridan farqlanishi
|
Dizruptiv
|
Dizruptiv
|
Bir populyatsiya doirasida bir biridan farqlanuvchi bir nechta polimorf formalarning hosil bo’lishiga olib keluvchi tabiiy tanlanishning bir shakli
|
Ekssiziya
|
Ekssiziya
|
Profagni bakteriya genomidan chiqib ketish jarayoni
|
Embrional induktsiya
|
embryonic induction
|
Homilaning bir qismi ikkinchi qismiga ta’sir qilib, uning rivojlanishini boshqarishi
|
Epistaz
|
epistasis
|
Allel bo’lmagan genlarning orasidagi dominantlik hodisasi. Bunda bir genning alleli ikkinchi gen allellari (A>V) ustidan to’liq dominantlik qilishi
|
Fag induktsiyasi
|
Fag induction
|
Profag xolidagi bakteriofagning aktiv holatga o’tib litik reaktsiyani boshlashi
|
Fenotip
|
phenotype
|
Organizm ontogenezida rivojlangan barcha belgi va xususiyatlarning yig’indisi
|
Gameta
|
gametes
|
Jinsiy hujayra
|
Gametalar
|
oocyte
|
Gaploid sondagi xromasomaga ega bo’lgan ota va ona jinsiy hujayrasi
|
Gametogenez
|
Gametogenez
|
Jinsiy hujayralar yetilish jarayoni
|
Gaploid (n)
|
Gaploid (n)
|
Xar qaysi gomologik xromasomaning bittasiga ega bo’lgan hujayra. Ulardagi xromasomalar soni tana hujayralaridagi (2n) ga nisbatan ikki xissa kam bo’ladi. Bu nima
|
Gastrula
|
Gastrula
|
Homilaning ikki yoki uch qavatli bosqichi
|
Gemizigota
|
Gemizigota
|
Gomologik juft xromasomalarning faqat bittasiga ega bo’lgan organizmlar va bittagina allel gen bo’lishi mumkin. Masalan erkaklarda jinsiy X xromasomasi fakat bitta yani XY genotipga ega bo’ladi. SHuning uchun ularda gen gomozigota va geterozigota holatinda emas balki ............. holatida bo’ladi
|
Gemoglabin
|
hemoglobin
|
Qizil qon tanachalarining kislorod tashishda ishtirok etadigan, tarkibida temir bo’lgan oqsili
|
Genetik informatsiya
|
genetic information
|
Organizm genotipidagi barcha genlarning molekular strukturasining DNK molekulasida nomoyon etilganligi – kodlanganligi. Genetik axborot organizm belgi va xkususiyatlarining irsiylanishi va rivojlanishini ta’min etuvchi oqsil molekulalarining sintezlanishini nima ta’min etadi
|
Genetik injeneriya
|
genetic engineering
|
Gen yoki genlar yig’indisini maqsadga muvofiq manipulyattsiya qilish
|
Genetik kod
|
genetic code
|
Oqsillardagi aminokislotalarni kodlaydigan DNK dagi kodlar (tripletlar) yig’indisi
|
Genetik taxlil
|
genetic analysis
|
Organizm belgilarining irsiylanishini belgilovchi genlarning soni va faoliyatini o’rganishning asosiy metodi. Bu vazifa duragaylash mutatsion va populyatsion metodlarni qo’llash orqali bajarilishi
|
Genetika
|
Genetics
|
Organizmlarning irsiyat, irsiylanish, va o’zgaruvchanlik qonunyatlarini o’rganuvchi fan
|
Genlar dreyfi
|
Genes drift
|
Tasodifiy sabablar ta’sirida populyasiya genetik tuzilishining o’zgarishi
|
Genlarni klonlash
|
cloning genes
|
Ko’zlangan DNK bo’lagini vektorlar vositasida ko’paytirish
|
Genofond
|
gene
|
Populyatsiya tarkibiga kiruvchi organizmlarning genlar to’plami
|
Genom
|
Genome
|
Organizmlar genlari yig’indisi
|
Genom
|
Genome
|
Organizmning barcha genlar yig’indisi
|
Gibridoma
|
Gibridoma
|
Limfotsit yoki xar qanday normal hujayra bilan rak hujayrasining qo’shilishi natijasida hosil bo’lgan tez bo’linuvchi duragay hujayralar to’plami
|
Individ
|
an individual
|
Hayotning bo’linmaydigan boshlang’ich birligi nima
|
Interfaza
|
Interfax
|
Mitoz yoki meyozga tayyorlanish davri
|
Izogen liniya
|
Izogen line
|
O’rganilgan belgi genlari bo’yicha gomozigotali o’simliklar guruhi
|
Jinsiy xromasoma
|
sex chromosomes
|
Jinsning qaror topishi va irsiylanishini ta’min etuvchi xromasoma
|
Kallus to’qima
|
Callus to textile
|
Hujayraning bo’linishidan hosil bo’lgan deyarli ixtisoslashmagan hujayralar massasi
|
Kariotip
|
Kariotip
|
Xromasomalarning soni, ko’lami va shakli aks ettirilgan diploid holatdagi kompleksi
|
Klassifikatsiyalash
|
classing
|
Barcha tirik mavjudodlarning belgi xossalariga karab katta va kichik sistematik guruhlarga ajratish
|
Koaservatlar
|
Koaservatlar
|
Oqsillarning kolloid gidrofil komplekslari
|
Komplementar genlar
|
complementary genes
|
Ota ona organizmlar genotipida joylashgan noallel genlarning duragay avlodlari – genotipida jamlanish natijasida o’zaro ta’sir qilib yangi belgining rivojlanishini ta’min etuvchi genlar
|
Konyugatsiya
|
Konyugatsiya
|
Bir juftga mansub (gomolog) xromasomalarning yopishib, yonma yon joylashishi
|
Letal gen
|
lethal gene
|
Ko’pincha dominant gomozigotali holatida organizmning nobud bo’lib ketishiga olib keluvchi gen
|
Maskirovka
|
cryptic
|
Xayvonlarning tana shakli, rangi jixatdan barg, novda, butoq, kurtakka o’xshashi orqali dushmanlardan ximoyalanishi
|
Matritsali sintez
|
matrix synthesis
|
Oqsil molekularining nuklein kislotalardagi axborot asosida biologik sintezlanishi
|
Metamorfoz
|
metamorphosis
|
Lichinkalarning o’z tuzilishi va shaklini o’zgartirib yetuk organizmga aylanishi
|
Mitoz
|
mitotic
|
Somatik (tana) hujayralarining bo’linish usuli
|
Mutant
|
mutant
|
Mutatsiya jarayoni oqibatida paydo bo’ladigan yangi irsiy o’zgarishga ega bo’lgan organizm
|
Mutatsiya
|
mutation
|
Genlarning o’zgarishi oqibatida nomoyon bo’ladigan irsiy o’zgaruvchanlik
|
Nukleotid
|
nucleotide
|
Pentozaning gidroksil guruhi orqali fosforillangan nukleozidi
|
Peptid
|
peptide
|
Ikki yoki undan ko’p aminokislotalarni peptid bog’i orqali kovalent bog’lanishidan hosil bo’lgan birikma
|
Peptid bog’
|
Peptide garden
|
Bir aminokislotaning amino guruhi va ikkinchi aminokislotaning karboksil guruhi orasida suv malekulasi ajralib hosil bo’lgan bog’
|
Pleyotropiya
|
Pleyotropiya
|
Genning bir necha belgilarning irsiylanishi va rivojlanishi ta’min etuvchi xususiyati
|
Polimer genlar (poligenlar)
|
Polymer genes (polygenic)
|
Organizm miqdorish belgilarining irsiylanishi va rivojlanish darajasini belgilovchi, bir xil funktsiya kuchiga ega bo’lgan noallel genlar
|
Poliploidiya
|
Poliploidiya
|
Hujayra yadrosida xromasoma to’plamining ortishi
|
Protoplast
|
protoplast
|
Hujayra qobig’i maxsus usullar bilan olib tashlangan o’simlik hujayrasi
|
Rekombinant DNK
|
DNA Rekombinant
|
YOt DNK molekulasini vektor plazmida tarkibiga kiritishdan olingan genetik konstruktsiya
|
Restriktaza
|
Restriktaza
|
DNK molekulasining maxsus nukleotidlar izchilligiga ko’ra bo’laklarga bo’luvchi fermentlar
|
Retrotranspozon
|
Retrotranspozon
|
m-RNK matritsa vositasida o’z nusxasini sintezlab genomning boshqa joyiga ko’chib o’tadigan virussimon DNK molekulasi
|
Retsessiv gen (a)
|
Recessive gene (a)
|
Geterozigota holati (A) da fenotipik nomoyon bo’lmaydigan gen
|
Shtamm
|
strain
|
Bir tur hujayraga mansub bo’lgan faqatgini ayrim genlari bilangina farqlanadigan bakteriya xili
|
Sistematika
|
systematics
|
Organizmlarni qon qardoshligiga qarab ularni turli sistematik qategoriyalarga ajratuvchi biologiyaning bir shaxobchasi
|
Stabillashtiruvchi
|
stabilized
|
Tur tarqalgan muxit sharoiti keskin o’zgarmagan xolda turga xos belgi xossalarning turg’unlik holatining avloddan avlodga berilishi
|
T-DNK
|
T-DNA
|
Akrobakterium Ti-plazmidasi tarkibidagi shish hosil qiluvchi DNK bo’lagi
|
Teskari transkripsiya
|
reverse transcription
|
Bir zanjirli RNK molekulasidan qo’shaloq zanjirli DNK molekulasining sintezlanishi
|
Timidinkinaza
|
Timidinkinaza
|
Hujayradagi timin moddasining biosintezini amalga oshiruvchi ferment
|
Ti-plazmid
|
Ti plasmid
|
Agrabakteriya hujayrasidagi o’simliklarda shish kasalligini keltirib chiqaruvchi plazmid
|
transduktsiya
|
transducer
|
Induktsiya davrida profagning bakteriya genomida biror genni olib chiqib ketishi
|
Transformatsiya
|
transformation
|
Bir hujayra DNK bo’lagining ikkinchi hujayra genomiga funktsional aktiv xolda ko’chib o’tishi
|
Transgen o’simlik
|
Transgenic plants o
|
YOt genni hujayraga kiritib, undan sun’iy sharoitda oingan yangi xususiyatli o’simlik
|
Transmissibl plazmid
|
Transmissibl plasmid
|
Hujayra xromasomalari tarkibiga rekombinatsiyalana oladigan plazmidlar
|
Transpozaza
|
Transpozaza
|
Transpozonlarning ko’chib o’tishini ta’minlovchi ferment nima
|
Transpozonlar
|
transposons
|
Genomdan o’zini qirqib genomning boshqa joyiga ko’chib o’tadigan genetik strukturalar
|
Vektor konstruktsiya
|
vector construction
|
Biror axamiyatga ega DNK bo’lagi kiritilgan plazmida
|
Vitamin
|
vitamin
|
Ovqatda juda kam miqdorda bo’ladi va hayot uchun juda zarur bo’lgan organik moddalar
|
Zigota
|
zygote
|
Otalangan tuxum hujayra
|
