b o ig a n narsalarni, albatta, sezgilar vositasi bilan, xususan: k o 'rish m um kin
b o 'lg an narsalarni
k o 'z bilan k o 'rib , hidi bor narsalarni hidlab k o'rib,
ta ’m ini sezish m um kin b o 'lg a n narsalarni tatib k o 'rib , ushlab sezish m um kin
b o 'lg an narsalarni ushlab bilib olishlari kerak... B irdaniga k o 'p sezgilar
yordam ida idrok etish m um kin b o 'lg a n narsalarni, iloji boricha, bir necha
sezgilar yordam ida idrok etish lozim».
Y .A .K om enskiy bu qoidaning uchta asosini ifodalagan:
B irinchidan, a w a l sezm agan narsasi haqida kishida bilim ham
b o 'lm ay d i. Shuning uchun ham o 'q itish narsalar haqida quruq m ulohaza
yuritishdan em as, balki narsalarni bevosita kuzatishdan boshlanishi kerak.
Ikkinchidan, bilimning to'g'ri va aniqligi ham faqat sezgilaming guvohligiga
bog'liq. Demak, bilim sezgilarga qanchalik ko'proq tayansa, u shunchalik
ishonchliroq bo'ladi. Bolalarga haqiqiy va mustahkam ilm berish uchun, umuman,
hamma narsani bevosita kuzatish va sezgilar asosida o'qitilishi kerak.
U chinchidan, sezgilar - xotiraning eng ishonchli vositasi. A gar kishi
tuyani bir k o 'rg an b o'lsa, bir m arta qand yegan bo 'lsa, R im ga bir m arta
borib, uni diqqat bilan tom osha qilgan b o 'lsa, bulbul xonishini bir m arta
eshitgan b o 'lsa, bularning ham m asi xotirada m ustahkam qoladi va esdan
chiqib ketm aydi.
K om enskiy o 'z m ulohazasini m ustahkam lash uchun Plavtning quyidagi
fikrini keltiradi: «Eshitganini aytib beradigan o 'n ta kishidan o 'z k o 'zi bilan
k o 'rg an bitta guvoh afzal»'.
Y .A .K om enskiy xulosasi - o 'q uvchini boshqalarning narsalar haqidagi
kuzatishlari va guvohliklarini em as, balki o 'sh a narsalarning o 'z in i bilishga
va tadqiq etishga o 'rg atish zarur.
M aktab am aliyotidaham tasdiqlanganidek,darsdao'rganiladiganhodisaning
eng muhim tomonlarini aniq ifodalaydigan, ana shu belgilami avval ajratishda,
keyin guruhlashda, umumlashtirishda o'quvchilarga xalaqit beradigan ortiqcha
elementlardan xoli ko'rsatm ali qoilanm alardan, shuningdek, obrazli tasvirlar
sxematik tasvirlarga uyg'unlashgan holda, y a ’ni o'quvchilarning fikrlashini
muayyandan m avhum ga oson yo'naltiradigan qilib ishlangan ko'rsatm ali
qo'llanm alardan foydalanish g'oy at samarali tadbirdir. B oshlang'ich sinflarda
obyektlam ing o'zin i namoyish etish yoki ular bilan bevosita tabiatda tanishish,
darslarda narsalarning o'zidan iborat tarqatma materiallarni qo'llash maqsadga
muvofiqdir. Rasmli ko'rsatm ali qo'llanm alar: manzara tasvirlari, diapozitiv
va diafllmlam ing samarasi kamroq bo'lsa-da, lekin ular orqali ham u yoki bu
narsalar to 'g 'risid a yaxlit tasavvurlar hosil qilish m um kin.
1
Do'stlaringiz bilan baham: