Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir

Солнцева Л. И.
Тифлопсихология детства. – Москва, 2000. – С. 200. 
2
Ayupova M. Y.
Logopediya. – Toshkent: O‘zbekiston, 2007. – B. 236-238.
3
Аюпова М. Ю.
Преодоление фонетико-фонематической недостаточности у детей старшего 
дошкольного возраста (на материале узбекского языка): диcс. …канд.пед.наук. – Москва: 
МГПУ, 1992. – С. 6. 

---

PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
37 
maktab-internatining boshlang‘ich sinf o‘quvchilari va maktabgacha ta’lim 
bo‘limi tarbiyalanuvchilari bilan olib bordik. Tekshirish ishlariga 52 nafar ko‘zi ojiz 
bolalar jalb etildi. Eksperiment individual shaklda olib borildi. Bunda bola bilan 
emotsional muloqotga kirishish uchun suhbatdan foydalanildi. Shuningdek, 
anamnestik ma’lumotlar to‘plandi, har bir bolaning psixologik-pedagogik 
tavsifnomasi haqida ma’lumotga ega bo‘lish uchun tarbiyachi va logoped bilan 
suhbat o‘tkazildi. Ta’kidlovchi eksperimentda tadqiqotning vazifalariga mos 
keluvchi metodlardan foydalanildi (1-jadval).
 
 1-jadval 
Ko‘rishida nuqoni bo‘lgan bolalarda fonetik-fonematik nutqining holatini 
tekshirish natijalari (% hisobida) 
№ 
Topshiriq 
Bolalarning 
umumiy 
soni 
To‘g‘ri 
bajardi 
Xatolarga 
yo‘l qo‘ydi 
Topshiriqni 
bajara 
olmadi 
1 
Tovushlar talaffuzi 
52ta 
(100 %) 
34
 
66 
- 
2 
Fonematik idrokning 
rivojlanganlik holati 
52ta 
(100 %) 
15 
77 
8 
3 
Analiz-sintez qilish 
holati 
52ta 
(100 %) 
15 
80 
5 
4 
Lug‘at boyligi 
52ta 
(100 %) 
34 
61 
5 
O‘tkazilgan eksperiment natijalariga ko‘ra, respondentlarning faqatgina 
34%i tovushlarni to‘g‘ri talaffuz qilishi ma’lum bo‘ldi. Bolalarning 66%ida turli xil 
tovushlar talaffuzidagi kamchiliklar kuzatildi, ular berilgan topshiriqlarni 
xatolarga yo‘l qo‘yib bajardi.
Bolalarda fonematik idrokning rivojlanganlik holati, ya’ni gaplar tuzish 
holatini tekshirish natijalari tahlili shuni ko‘rsatdiki, bolalarning 15%i toshiriqni 
to‘g‘ri bajardi, 77%i xatoga yo‘l qo‘ydi va 8%i bajara olmadi. 
Bolalarning tahlil qilish holati ham yetarli darajada rivojlanmagan. Odatda 
maktabgacha tarbiya yoshidagi tayyorlov guruhi bolalarida ushbu ko‘rsatkichlar 
80-90 foizdan kam bo‘lmaydi. Eksperiment natijasi shuni ko‘rsatdiki, ko‘zi ojiz 
bolalarning ko‘pchiligida fonematik eshitish qobiliyati yetarli darajada 
rivojlanmagan. Bolalarning 15% topshiriqni to‘g‘ri bajardi, 80% xatolarga yo‘l 
qo‘ydi, 5% topshiriqni bajara olmadi.
O‘quv yilining boshida bolalarning lug‘at boyligi kamligi aniqlandi.

---