Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir

Abidova Nilufar Zakirovna
, Nizomiy nomidagi TDPU doktoranti. E-mail: 
[e-mail]
  
1
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni. – Toshkent: O‘zbekiston, 1997.
– B. 12. 
N. Abidova
*
 

---

PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
34 
predmetli ma’nosi va bolalar tomonidan qo‘llaniladigan grammatik 
kategoriyalarning shakllanishida katta rol o‘ynaydi. Ko‘rishi me’yorda bo‘lgan 
bolalarda nutqning aniq mazmuni ko‘ruv obrazlari bilan boyitilishi bevosita hissiy, 
nutqiy hamda mantiqiy bilish o‘rtasidagi munosabatlarni to‘g‘ri shakllanishiga 
yordam beradi.
Ko‘rish patologiyasi bo‘lgan bolalarda nutqning shakllanishi ko‘radigan 
bolalarga nisbatan murakkab sharoitlarda kechadi. Bolalarda nutqning buzilishi 
va ko‘rishdagi kamchiliklar murakkab nuqson bo‘lib, bunda nutqiy va ko‘rishdagi 
kamchiliklar o‘rtasida ma’lum aloqadorlik va o‘zaro ta’sir kuzatiladi. Ko‘ruv 
tizimidagi kamchiliklar bolaning ruhiy jarayonlari va harakat sohasining 
shakllanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘ruv nuqsoni bolalar tomonidan atrof 
olamni bilish jarayonini murakkablashtiradi va o‘zgartiradi, predmetli harakatni 
egallash jarayonini kechiktiradi, ularda predmetlar haqidagi tasavvurlarning 
shakllanishiga salbiy ta’sir qiladi. Bu esa, o‘z navbatida, ko‘rishida nuqsoni
bo‘lgan bolalarning bilish, nutq va motor rivojlanishiga salbiy ta’sir etadi
1
. 
Psixolog va defektologlar tadqiqotlari tahliliga ko‘ra, bolalarning ko‘rish 
nuqsoni ilk yoshdan boshlab sensor tajribaning mustaqil egallanishida 
qiyinchiliklar keltirib chiqaradi va bu nutqning psixologik negizi shakllanishini 
kechiktiradi. O‘z navbatida, sensor jarayonlarning past darajasi saqlangan ko‘rish 
funksiyalarining rivojlanishiga salbiy ta’sir etadi
2
. Shuningdek, bu toifadagi 
1