Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
27 
kerak. M. Quronovning fikricha, mish-mishlarga qarshi targ‘ibotda о‘qituvchi-
murabbiy qarshisida ikki yо‘l paydo bо‘ladi: 1) indamay qо‘ya qolish (bu 
tarqalgan mish-mishga nisbatan harakatsizlikni yoki uni rag‘batlantirishni 
anglatadi); 2) fosh qilish (lekin bu ham fosh qilinayotgan vayronkor mish-
mishlarning yanada tarqalishiga sabab bо‘lishi mumkin-da!). Olim о‘z fikrini 
davom ettirib, targ‘ibot-tashviqot tarixida buning yechimi sifatida mish-mishni 
tо‘g‘ridan tо‘g‘ri fosh qilish emas, uni faktlar yordamida titib tashlash kerak, deb 
izohlaydi. Demak, о‘quvchi-yoshlar о‘rtasida ma’naviy tahdid kо‘rinishidagi 
mish-mishlar paydo bо‘lsa, о‘qituvchi uning buzg‘unchi ta’sirini yо‘qotuvchi 
trening mashg‘ulotlari, videorolik va kо‘rgazmali vositalardan samarali 
foydalanishi lozim. 
4.
Loqaydlik – irodasizlikning oldini olish. Mazkur texnika о‘quvchi-yoshlar 
ongida yangi g‘oya va istaklarni, bunyodkorlik tuyg‘usini qaror toptirishga 
yо‘naltirilgan bо‘lib, ikkilanish va iroda energiyasining sustligini bartaraf etishga 
xizmat qiladi. Buning uchun о‘qituvchi, eng avvalo, о‘quvchi-yoshlarda о‘z kuch 
va imkoniyatlariga ishonchni qaror toptirishi lozim. Ishonch esa о‘z-о‘zidan hosil 
bо‘lmaydi. Buning uchun о‘quvchi-yoshlarga aytilayotgan fikrlar amaliyot bilan 
bog‘lab qayta-qayta eshittirilishi, kо‘rgazmali, obrazli tarzda taqdim etilishi, 
sinovdan о‘tgan misollar asosida singdirilishi maqsadga muvofiq. Ishonch esa, 
о‘z navbatida, istak va niyatni paydo qiladi va harakat manbayi – irodaga 
energiya beradi.
О‘quvchi-yoshlar orasida irodali, faol, о‘rtamiyona, loqayd, befarq – turfa 
xil ta’lim oluvchilar uchraydi, ammo ularning barchasini birdek harakatga 
keltirish uchun hamma tez va oson tushunadigan maqsad va g‘oyani taklif qilish, 
uning ahamiyati katta ekanligiga ishontirish lozim.
Mazkur dasturlash texnikalarini ta’lim jarayonida qo‘llash o‘zining bir 
qator ijobiy jihatlarini namoyon etadi, shuningdek, o‘quvchi-yoshlarning ongiga 
ta’sir etayotgan global jarayonda urchiyotgan turli salbiy ta’sirlarga qarshi 
immunitetni shakllantiradi.
Yuqorida keltirilgan fikr va mulohazalarga asoslangan holda, ushbu 
muammoning pedagogik yechimi tarbiya nazariyasida bugungi kunga qadar o‘z 
ifodasini to‘la topmagani, neyrolingvistik dasturlashtirish texnologiyalari asosida 
o‘quvchi-yoshlarning hushyorlik va ogohlik fazilatlarini rivojlantirish masalasi va 
ularning tarkibiga kiruvchi muhim komponentlar, mexanizmlar, tamoyillarni 
shakllantirishning ilmiy pedagogik asoslari yaxlit-bir butun holatda yaratilmagani 
hisobga olinsa, ushbu masala samaradorligini amalga oshirish muhim ahamiyat 
kasb etadi.