Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
26 
chiqyapti. Mazkur holatda о‘qituvchi ham xuddi jahl qilgandek fiziologik holatga 
kirishi, ya’ni vaziyatga moslashishi talab etiladi. Ana shu sur’atda suhbatni 
davom 
ettirishi, 
asta-sekinlik 
bilan 
о‘qituvchi 
о‘z 
psixik 
holatini 
mо‘tadillashtirishi zarur. О‘quvchi, о‘z navbatida, о‘qituvchining tinch holatiga 
moslashadi va vaziyatga bosiqlik bilan yondashadi. 
2.
Stereotiplarni bartaraf etish. Ma’lumki, hamma insonlar singari 
о‘quvchi-yoshlarning miyasi ham doimiy va о‘zgarmas informatsiyalar bilan 
ishlashga mо‘ljallangan. О‘zi istagan xatti-harakatni amalga oshirishga tо‘sqinlik 
qilinishi esa ularda trans holatni yuzaga keltirib, ularning xulq-atvoriga samarali 
ta’sir etish imkonini beradi. Mazkur holatda, ayniqsa, daxldorlik, 
hamkechinmalik, keskinlik va bartaraf etishga yо‘naltirilgan pedagogik 
vaziyatlardan foydalanish maqsadga muvofiq. Daxldorlik vaziyatida о‘quvchi-
yoshlarni zamonamizning dolzarb muammolari bilan bevosita aloqadorligini 
anglash, dunyoda yuz berayotgan voqea-hodisalarning hammasi uchun 
mas’uliyatni his qilish zarurati tuyg‘usi tarkib topib, yon atrofdagi kishilar 
kayfiyati va manfaatlarini sezish va ular bilan hisoblashish malakasini 
rivojlantirish bilan bir qatorda bu vaziyatda о‘quvchi-yoshlarda ezgu maqsadga 
erishish vositalari haqida tasavvur hosil qilinadi. Hamkechinmalik vaziyatida 
о‘qituvchi о‘quvchi-yoshlarni qandaydir ma’naviy tubanlik bilan bog‘liq voqelik 
bilan tо‘qnashtiradi. Mazkur holat emotsional (о‘quvchi-yosh u kishiga qanchalik 
qiyin ekanini tasavvur qiladi), mantiqiy (vaziyatlarni hal qilishning eng yaxshi 
yо‘llarini izlash), shuningdek, faoliyatli (о‘z munosabatini belgilash va shu 
vaziyatda о‘z xulq-atvor yо‘nalishini belgilash) darajalarda rо‘y beradi. Keskinlik 
vaziyati qandaydir uzoq muddat davomida shaxsning jiddiy ma’naviy-axloqiy his-
tuyg‘ularini faol tarzda tutib turishga qaratilgan bо‘lib, mazkur holat о‘quvchi-
yoshlarni axloqiy barqarorlikni namoyon etishga majbur qiladi. Faoliyat qancha 
uzoq muddatli va keskin bо‘lsa, о‘quvchidan talab qilinadigan axloqiy 
kо‘rinishlar barqarorligi shuncha yuqori bо‘ladi. Keyinroq ma’naviy-axloqiy 
stereotiplarni bartaraf etish vaziyatidagi kо‘rinishlarga zarurat yuzaga keladi. 
О‘quvchi-yoshlar о‘qituvchining jahl qilishi, an’anaviy aytiladigan fikrlarni 
bildirishi, jiddiy ma’ruza qilishini kutadi, biroq о‘quvchi-yoshlardagi 
stereotiplarni bartaraf etish uchun mazkur holatda ular kutmagan tarzda 
sermulozamat bо‘lish, nostandart vaziyatlarni о‘rtaga tashlash, ma’ruza о‘qish 
jarayonida hazil-mutoyibadan foydalanish talab etiladi. 
3.
Buzg‘unchi mish-mishlarga qarshi kurash. Mazkur texnika profilaktik 
tadbirlar sirasiga kirib, о‘quvchi-yoshlarni milliy ma’naviy merosimiz, milliy 
qadriyatlarimiz va tarixiy shaxslarga nisbatan axborot xurujlaridan muhofaza 
qilish imkonini beradi. Buning uchun о‘quvchi-yoshlar ongi va qalbiga kirib, 
ularning islohotlarga ishonchini sо‘ndirish maqsadida tо‘qilgan mish-mishlar 
о‘qituvchi tomonidan ilmiy asosda о‘rganilib, tizimlashtirilib, zararsizlantirilishi 

---