Pedagogika 016, 1-son Bosh muharrir

Tayanch tushunchalar: “Ommaviy madaniyat”, globallashuv, axborot asri, 
yosh avlod, ma’naviyat, uyg‘onish davri madaniyati.
О‘tgan asrning oxirgi yillari va XXI asrning boshlaridagi xalqaro vaziyat 
globallashuv jarayonlarining muttasil chuqurlashib borganligi bilan ajralib turadi. 
Xalqaro globallashuv insoniyat, mamlakatlar hayotining borgan sari yangi-yangi 
sohalarini egallamoqda, natijada hozirgi davrga qadar bо‘lgan xalqaro tartibot va 
qadriyatlar yangi ma’no va mazmun bilan tо‘lib bormoqda. Bu о‘rinda xalqaro 
1
Ишмуҳамедов Р., Юлдашев М. Таълим ва тарбияда инновацион педагогик 
технологиялар. – Тошкент: Nihol, 2013. – Б. 55. 

---

PEDAGOGIKA
2016, 1-son
 
 
78 
globallashuv bashariyatning eng asosiy qadriyatlaridan biri bо‘lmish inson 
qadriga ham о‘z ta’sirini о‘tkazmoqda
1
.
Hozirgi keng miqyosdagi globallashuv jarayoni kechayotgan ayni damda 
muayyan mamlakatni zabt etish, biror xalqni bо‘ysundirish vositalari tubdan 
о‘zgarib bormoqda. Avvallari bu maqsadlarga erishish uchun qanchadan  qancha 
qurol-aslahalar, harbiy texnika, minglab askarlar va vaqt kerak bо‘lgan. Hozirda 
esa gegemonlik talabgorlari biror mamlakat yoki xalqni bо‘ysundirish yoxud unga 
kuchli ta’sir о‘tkazishda kо‘proq ommaviy axborot vositalaridan foydalanmoqda. 
Bu borada kuch ishlatish, majburlash, zо‘ravonlik usullari eskirib, ularning о‘rnini 
axborot orqali ta’sir qilish, odamlarni biror-bir g‘oyaga ishontirish, ongini 
boshqarish texnologiyalari egallay boshladi. Ana shunday keng qо‘llanilayotgan 
zamonaviy texnologiyalardan biri – “ommaviy madaniyat”. “Ommaviy 
madaniyat” tushunchasi dastlab g‘arbda о‘tgan asrning ikkinchi yarmida vujudga 
kelgan bо‘lib, uning zamirida imperialistik maqsad, mayda millatlarni yirik 
gegemon davlatlar tarkibiga qо‘shib olish va ularning madaniyatiga ta’sir 
о‘tkazish orqali ularning hududini egallash kо‘zda tutilgan
2
.
Shu о‘rinda О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining quyidagi fikrlari 
e’tiborni tortadi: “Tabiiyki, “ommaviy madaniyat” degan niqob ostida axloqiy 
buzuqlik va zо‘ravonlik, individualizm, egosentrizm g‘oyalarini tarqatish, kerak 
bо‘lsa, shuning hisobidan boylik orttirish, boshqa xalqlarning necha ming yillik 
an’ana va qadriyatlari, turmush tarzining ma’naviy negizlariga bepisandlik, ularni 
qо‘porishga qaratilgan xatarli tahdidlar odamni tashvishga solmay qо‘ymaydi”
3
. 
Mutaxassislar “ommaviy madaniyat”ni о‘z mazmun-mohiyatiga kо‘ra, 
kishilarni ijtimoiy muammolardan, jamiyatda sodir bо‘layotgan о‘zgarishlardan 
uzoqlashtirishga, chalg‘itishga alohida e’tibor qaratishini qayd etishadi. 
“Ommaviy madaniyat”da о‘ta sodda, siyqa qarashlar yangilik, badiiy estetik 
kashfiyot sifatida taqdim etiladi
4
.
Globallashuv bilan bog‘liq “ommaviy madaniyat” “ommaviy ishlab 
chiqarish”, “kо‘ngil ochish industriyasi” tomonidan yaratilgan, omma iste’moliga 
mо‘ljallangan madaniyatning sayqallashtirilgan namunalari kо‘rinishidagi salbiy 
hodisa sifatida namoyon bо‘lmoqda va uni amalda “olomon madaniyati” deb 
1