Pedagogika 015, 4-son Muassis: Nizomiy

IJTIMOIY VA GUMANITAR FANLAR TA’LIMI 

---

PEDAGOGIKA
2015, 4-son
 
 
77 
va zamonaviy turlariga bо‘lgan ehtiyojni oshirmoqda. Ayni zamonda ta’lim 
jarayonida ham lug‘atlarga bо‘lgan talab kuchaymoqda. Albatta, bu ta’lim 
mazmuniga rivojlanayotgan fan va texnika, texnologiyalarning kirib kelishi bilan 
bog‘liqdir. M. V. Avleyeva fikricha, leksikografiya lug‘atlar tuzishning 
nazariyasi va amaliyoti hisoblanadi. Leksikografiya fan sifatida kompleks 
xarakterga ega, lekin leksikografiyaning о‘ziga xos tomoni uning amaliy 
yо‘naltirilganligidir. Olimlarning ta’kidlashicha, nazariy leksikografiya 
lug‘atlarning makrostrukturalari va mikrostrukturalari ishlanmasi masalalarini, 
lug‘atlar tipologiyasi ishlanmasini, leksikografiya rivojlanishini о‘rganadi. 
Lug‘at makrostrukturasi so‘z tanlashni, lug‘atning hajmi va xarakterini, 
materialning joylashish tartibi prinsiplarini belgilaydi. Amaliy leksikografiyani 
nazariy ishlanmalar bazasida turli xildagi lug‘atlar tuzish jarayoni sifatida 
belgilash mumkin
1
.
Ma’lumki, jamiyatning axborotlashib borishi bilan zamonaviy 
leksikografiyaning xarakteri о‘zgarmoqda. Hozirgi kunda leksikografik ishlar 
uchun kompyuterlarning qо‘llanishini ham ilmiy tadqiqotlarda, ham amaliy 
lug‘atchilikda keng uchratish mumkin.
Tadqiqotning instrumental vositalarining о‘zgarishi ham yangi lug‘at 
texnologiyalarining paydo bо‘lishiga sabab bо‘lmoqda. Kompyuter yordamida 
bajariladigan leksikografik ishlar hajmi shu darajada kengki, bu holat ushbu 
fanning yangi bо‘limi – kompyuter leksikografiyasi vujudga kelishiga olib 
kelmoqda. Ushbu bо‘lim kompyuter industriyasining tez rivojlanayotgan sohasi, 
shuningdek, lug‘at tuzish nazariyasi va amaliyotida kompyuter texnikasini 
qо‘llashning metodlari, texnologiyalari va alohida usullarini о‘rganuvchi 
tilshunoslikdagi amaliy ilmiy fan bо‘lib qolishiga zamin yaratishi mumkin. 
Y. Y. Vaulina kompyuter leksikografiyasini “yaratish usulidan qat’i nazar, 
elektron shaklda ishlatish mumkin bо‘lgan lug‘atlar tо‘plami” sifatida ta’riflaydi. 
Tadqiqotchining fikricha, lug‘atning elektron shakli, xususan, lug‘atning qaysidir 
tubida joylashgan informatsiyani tez topish va foydalanuvchi tomonidan unga 
qulay tarzda shakllantirilgan talabga bevosita javob berish imkoniyatiga ega”
2
. 
Masalan, www.gramota.ru, www.i-u.ru, www.km.ru, www.announcement.ru, 
1
Авдеева М. В. Компьютерная лексикография в системе практической и теоретической 
лексикографии // Социосфера, 2012. – № 44. – С. 27-28. http://goo.gl/i9op6  
2
Ваулина Е. Ю. Толковый словарь. Возможности электронной версии // Структурная и 
прикладная лингвистика. 2007. – С. 187-196. http://goo.gl/IrAD5  

---