Pedagogika 015, 4-son Muassis: Nizomiy

Дубровина И. В. Практическая психология образования. – Москва: Сфера, 2008.
– С. 32-33. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 4-son
 
 
56 
­ 
o‘z harakatlarini mustaqil baholay olmaslik
1
. 
Qo‘rquv mavjud bolalar o‘zini o‘zi baholashi, beqarorligi va fikrdagi 
qarama-qarshiligi bilan xarakterlanadi. Qo‘rquv mavjud bolalarning xulq-
atvorida guruhiy omillarni ajratib ko‘rsatish mumkin. 
Birinchidan, bu atrofdagilarning ham ijobiy, ham salbiy baholariga xos 
munosabatda bo‘lishdir. Bu, bir tomondan, baholarga ortiqcha e’tibor beradigan 
bolalardir, ular haqida nima deyishlari, qanday baholashlari ularni har doim 
qiziqtiradi, boshqa tomondan, ular bu baholarga ishonmaganday bo‘lishadi, 
ularga berilgan bahoning to‘g‘riligiga shubhalanishadi. 
Ikkinchidan, bu bolalarning vazifalar va topshiriqlar olish munosabati 
xarakterlidir, ular yo ancha qiyin va faxrli bo‘lgan, yo atrofdagilarning hurmatini 
uyg‘otishi mumkin bo‘lgan vazifa va topshiriqlarni tanlaydi, lekin birinchi 
muvaffaqiyatsizlikka uchrashlari bilanoq, qandaydir bahona topib ulardan voz 
kechishga intiladi yoxud o‘z imkoniyatlaridan ancha past bo‘lgan, lekin 
muvaffaqiyatga kafolat beradigan vazifa va topshiriqlarni tanlaydi. 
Uchinchidan, o‘zlarini boshqalar bilan taqqoslashga katta qiziqish 
bildiradi, lekin taqqoslash yaqqol bo‘ladigan vaziyatlardan qochadi.
Ota-onalar qo‘llaydigan noto‘g‘ri tarbiya uslublari oqibatida bolalarda dars 
jarayonida bilim saviyasi yetarlicha bo‘lishiga qaramasdan o‘qituvchining 
savollariga javob berishda ikkilanish, to‘xtalish, uzoq o‘ylash, topshiriqni 
bajarishda esa xavotirlanish kuchayganidan yuzining rangi oqarib ketishi, nafas 
olishining tezlashishi, qo‘llari va yelkaning titrashi yaqqol namoyon bo‘ladi, 
mashg‘ulotlarda esa ulardagi xavotirlanish yanada ortganligi darhol seziladi, ular 
o‘z fikrini erkin namoyon etishda, faoliyat natijalarini barchaning oldida 
ko‘rsatishda hayajonlanib fikri chalg‘iydi. O‘qituvchisi yoki sinfdoshlarining 
ozgina e’tirozlariga ham kuchli ta’sirlanib, tushkunlikka tushib qoladi. Tanqidga 
uchraganida esa umuman o‘quv faolligi so‘na boshlaydi.
Bunday holat o‘ziga beradigan bahosining pastligidan, o‘z kognitiv 
imkoniyatlarini bemalol ko‘rsata olmasligidan xato qilish va tanqidga 
uchrashdan qo‘rqishini anglatadi. Xato qilishdan qo‘rqish esa, o‘z navbatida, 
bolada muvaffaqiyatsizlikdan qochish motivining kuchayishiga olib kelib, 
maqsad yo‘lida intilish va harakat qilishni cheklab qo‘yadi.
Mirobod 
tumanidagi 
328-umumta’lim 
maktabi boshlangich sinf 
o‘quvchilarining ota-onalari bilan “Ota-onalarning bolaga munosabat turlari” 
1
Уманский Л. И. Взаимоотношения школьников. – Москва: Речь, 2008. – С. 86-87. 

---