Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
49 
Har qanday ijodkor o‘qituvchi matematika o‘qitish jarayonida ekologik 
mazmundagi masalalarni tanlashi, yoki mavjud materiallar, ma’lumotlar asosida 
masalalar tuzishiga to‘g‘ri keladi. Izlanishlar olib borish davomida umumta’lim 
maktablarida matematika o‘qitish jarayonida foydalanish mumkin bo‘lgan 
ekologik mazmundagi matematik masalalar tizimini yaratishga harakat qildik. 
Quyida ekologik mazmundagi masalalarga namunalar keltiriladi: 
1- masala. BMT ma’lumotlariga ko‘ra, sayyoramizdagi tropik maydonlar 
400 million gektar. Bu o‘rmonlarning kesib yuborilishi va yong‘inlar tufayli 
yiliga 7 million gektarga kamaymoqda. Shunday holat saqlanib boraversa, necha 
yildan so‘ng tropik o‘rmonlar yo‘qolib ketadi? 
2- masala. Bir tonna neft 6 km
2
maydondagi suv yuzasini ifloslaydi. Agar 
500 tonnalik neft tashuvchi tanker halokatga uchrasa, qanday maydondagi suv 
yuzasini iflos qiladi. 
3- masala. 1 million aholi yashaydigan shahar uchun bir sutkada 0.5 
million m
3
suv ishlatiladi. Bir yilda qancha miqdordagi suv kerak bo‘ladi? 
Ekologik mazmundagi masalalarni yechish orqali o‘quvchilar, avvalo, 
matematik bilimlarni puxta egallaydi, yangi axborotlar olib ekologik 
muammolarning mazmunini o‘zlashtirib olishadi, ularda qiziqish paydo bo‘ladi. 
Bunday qiziqish o‘quvchilarda o‘z mamlakatining, o‘zi yashayotgan hududning 
tabiiy boyliklarini ularga yetkazilayotgan ziyonni anglab olishlariga xizmat 
qiladi. Insonlarning tabiatga ta’siri oqibatlarini bilib olishadi. 
Kuzatishlar shuni ko‘rsatdiki, ta’lim jarayonida ekologik mazmundagi 
masalalardan foydalanish o‘quvchilarda tabiatdan tejamli foydalanish va uni 
muhofaza qilish zarurligi to‘g‘risidagi tasavvurlar shakllantiriladi. 
Ekologik mazmundagi masalalarni yechish orqali ular o‘quv-izlanish 
faoliyatiga jalb etiladi. Bunday masalalar o‘quvchilarning integrativ bilimlar 
egallashlarini ta’minlaydi.
Ta’kidlash lozimki, ekologik masalalardan tizimli foydalanish 
o‘qituvchidan ma’lum metodik yondashuvni amalga oshirishni taqozo etadi. 
Masalan, o‘qituvchi o‘quvchilarga tabiat boyliklaridan rejali foydalanish 
zarurligi, ulardan foydalanish qoidalariga rioya qilishlik, tabiiy boyliklarni isrof 
qilmaslik, ifloslanishning oldini olish zarurligini izohlab, tushuntirib borishi 
lozim. Tabiiy resusrlardan me’yordan oshiq foydalanish tabiiy muvozanatning 
buzilishiga olib kelishi va ko‘ngilsiz hodisalarni keltirib chiqarishi olimlar 
tomonidan isbotlab berilganligi dalil sifatida keltiriladi.