Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
65 
ko‘nikmalari rivojlanadi, mustahkamlanadi va, eng asosiysi, fazoviy tasavvur va 
tafakkuri o‘sadi. 
1-chizma, a 1-chizma, b 
4.2. Test orqali o‘quvchi bilimini tekshirish va uni mustahkamlash 
an’anaga aylanib bormoqda. Test savollariga har bir o‘quvchi mustaqil javob 
beradi. Savollar ikki guruhga ajratiladi:
a) detalning ortogonal proyeksiyasi va unda belgilangan kesuvchi 
tekisliklar o‘rni asosida to‘g‘ri bajarilgan qirqimini aniqlash; 
b) yopiq test savollari orqali qirqimga oid nazariy materiallarni 
o‘zlashtirilganlik darajasini tekshirish.
Bunda o‘quvchining fazoviy tasavvurini rivojlantirish va mantiqiy fikrlashi 
hamda xotirasini mustahkamlash imkoniyati juda ham kengayadi. 
4.3. Loyihalash masalalari dеyilganda, u yoki bu dеtalning, moslamaning, 
mashina hamda inshootlarning shaklan va mazmunan o‘zgarishi nazarda 
tutiladi
1
. Qirqimlar mavzusini o‘qitishda ham turli loyihalash masalalarini tuzish 
va uni o‘quvchilarga vazifa sifatida berish mumkin. Masalan, “Kesuvchi tekislik 
vaziyati, qirqimga kirgan qismi va kesim elementlari bo‘yicha “aylanma” 
detallarning turli shakllarini loyihalash” – deb nomlangan shart bilan loyihalash 
masalasini keltirib o‘tamiz. 
Vazifa shartlari. Agar vazifaning: 1) qirqim tarkibidagi kesim elementlari 
va gabariti; 2) aylanish o‘qi berilgan bo‘lsa “aylanma” detalning chizmasi 
ko‘rinishning yarmini qirqimning yarmi bilan birlashtirish orqali ish chizmasi 
1
Valiyev A. va boshqalar. Chizmachilikda konstruksiyalash asoslari. – Toshkent: TDPU, 2013.
– B. 7. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
66 
bajarilsin (2-chizma). Eslatma. Yechimdagi tasvirga ichki va tashqi rezbalarni 
qo‘shish mumkin. Ushbu masalaning yechimlari 3-chizmada ko‘rsatilgan. 
2-chizma 
5. Mazkur bosqichda qirqim va kesim bajarish jarayonida o‘quvchilar yo‘l 
qo‘yishi mumkin bo‘lgan yoki tajribalarda kuzatilgan xatoliklar mazmuni 
tushuntiriladi, namunali chizmalar asosida ko‘rsatib beriladi. Bizning 
tadqiqotlarimizga ko‘ra, bunday xatoliklar katta yoki kichikligidan qat’iy nazar, 
o‘ndan ortiq bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari noto‘gri qirqimi bajarilgan detal 
ko‘rinishlarini o‘quvchiga berib, uning xatoliklarini aniqlash va to‘g‘rilash 
masalalari ham beriladi. Natijada o‘quvchi qirqim bajarish jarayonida 
nimalarga e’tibor berishi kerakligini tushunadi va standartga muvofiq chizma 
bajaradi. 
3-chizma 
Yuqorida keltirilgan tavsiyalar asosida “qirqim va kesimlar”ni o‘qitishni 
tashkil qilish fanni o‘zlashtirishda sifat va samaradorlikka erishish 
imkoniyatlarini kengaytiradi. Biz o‘z tajriba-sinov ishlarimiz 2013-2014-o‘quv 
yilida Toshkent shahridagi 277-umumiy o‘rta ta’lim maktabida “Chizmachilik” 
fani bo‘yicha tahsil oladigan VIII sinfning 3 ta VIII “A” (26 nafar), VIII “B” (27 
nafar), VIII “V” (29 nafar) sinflarida olib borildi va unda jami 82 nafar o‘quvchi 
qatnashdi. Olib borgan tajriba-sinov ishlarimizning natijalari tahlili shuni 
ko‘rsatmoqdaki, tajriba guruhlaridagi o‘quvchilarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichi 
nazorat guruhinikidan 8,4 foizga o‘smoqda.

---