Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
64 
c) qirqim bajarilgandan so‘ng ko‘rinmas chiziqlar o‘chiriladi, kesimda esa 
o‘chirish shart emas; 
d) murakkab qirqimlarda bir necha kesuvchi tekislik o‘tkazilsa-da, ular 
bitta nom bilan belgilanadi, kesimda esa har bir tekislik alohida nom bilan 
belgilanadi (kesim yuzasi bir xil bo‘lgan hollar bundan mustasno). 
2. Qirqim va uning turlarini dinamik modellar, ko‘rgazmali plakatlar, 
hayotiy misollar orqali o‘qitish tavsiya qilinadi. Ushbu shartli bosqichda 
qirqimga oid barcha nazariy materiallar bayon etiladi. Bunda o‘quvchi 
qirqimning shartli tasvir ekanligini, undagi ayrim cheklanishlar va uning 
sabablari, ilmiy asoslari, qirqim turlarining o‘zaro farqi va umumiy jihatlarini 
anglaydi.
3. Detallarga qirqim berish jarayonining animatsion ko‘rgazmali 
ko‘rinishini namoyish etish lozim. Oddiy va murakkab qirqimlarda kesuvchi 
tekislikning harakatli vaziyati, undan so‘ng qirqilgan qismning o‘z o‘rnidan 
qo‘zg‘atilishi va olib tashlanishi, qirqilgandan qolgan qismning kuzatuvchiga 
qanday ko‘rinishi va uni ortogonal proyeksiyada qanday tasvirlanishi namoyish 
etiladi. Natijada o‘quvchi qirqim bajarilishining tub mohiyatini o‘zlashtirishi, 
audiovizual idrok qilishi, mustaqil ravishda qirqim bajarganida xuddi shunday 
jarayonni xayolan tasavvur etishi, ya’ni idrok, xotira, tasavvur, xayol va 
tafakkur kabi psixologik operatsiyalarni o‘zidan o‘tkazishi ta’minlanadi. 
4. Mavzuni o‘qitish va uni mustahkamlash jarayonida turli didaktik 
o‘yinlar, test savollari va loyihalash masalalari ustida ishlashni joriy etish 
o‘quvchilarning fazoviy tasavvurini rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi. 
4.1. Didaktik o‘yinlar orqali o‘quvchilarning idrok qilish faoliyatini 
faollashtirish mumkin. O‘qitish jarayonining sifati va samaradorligini oshirish 
masalalarining asosini o‘quvchilarning idrok qilish faoliyatini faollashtirish 
tashkil qiladi. O‘quvchilarning idrok qilish faoliyatini rivojlantirish intellektual, 
axloqiy erkinlik, jismoniy kuchlarini o‘z faoliyatidagi aniq talablarini 
qondirishga yo‘llaydi. Faollikning o‘zi inson faoliyatini aniqlaydi. Didaktik 
o‘yin o‘tkazish natijasida o‘quvchida fanga nisbatan qiziqish, erkinlik, mustaqil 
fikrini bayon etish imkoniyatlari oshadi. 
Didaktik o‘yinlarda guruhchalar tashkil qilinadi va komandada ishlash 
ko‘nikmasi shakllantiriladi. Har bir o‘quvchining faol qatnashishi ta’minlanadi. 
Masalan, “Solishtirib aniqlash” didaktik o‘yinida o‘quvchilar detallarning 
berilgan ko‘rinishlari (1-chizma, a) va yaqqol tasvirlarini (1-chizma, b) o‘zaro 
solishtirish orqali chizmalarni o‘qishni o‘rganadi. Natijada o‘quvchilarning 
tahlil, sintez, taqqoslash va fikrlash qobiliyatlari, chizmalarni o‘qish 

---