Педагогик конфлектология фанидан оралиқ назорати топшириқлари

Шахсга эмас, муаммога хужум қилиш.

Конфликт кўп ҳолларда бир-бирига яқин одамлар ўртасида содир бўлади. Танимаган одамлар ўртасидаги конфликтнинг ечимга келиши осонроқ кечади. Масалан, кўчада авария бўлиб, икки машина бир-бирига урилса, дарров ҳайдовчилар ўзаро келишишга ҳаракат қилишади. Чунки бундай зиддиятларнинг ўзаро келишилган ва халқ ичида қабул қилинган тартиблари мавжуд ҳамда уларга кўпчилик риоя қилишга, мавжуд конфликтни янада чуқурлаштирмасликка ҳаракат қилади. Бегона одамлар келишув йўлидан боришади ва зиддиятда келишилган мажбуриятларни тўла бажаришга уринади. Конфликтдаги низо шартлари бажарилгандан сўнг, яна ҳар икки томон ўзаро бегоналашиб кетаверади. Зиддият уларни ўзаро муомала қилишга мажбур этади, конфликт ечимидан сўнг улар ўзини эркин, мажбуриятларсиз хис қилаверади.
Кўриб чиқилган мана шу вазиятда, кўпчилик, ўзининг эмоционал ҳолатини маълум тартибда ушлашга, ўзини контрол, яъни назорат қилишга ҳаракат қилади. Чунки, зиддиятда тўқнашган одамлар уларга таниш эмас. Бу эса, бир нарсани кўрсатади. Низо келиб чиққан вазиятдаги одамлар қанчалик бизга яқин бўлса, биз шунчалик ўзимизни табиий ушлаймиз, бунинг натижасида эса бизнинг хиссиётларимиз очиқчасига баён қилинаверади. Биз ўз хиссиётларимизга эрк берамиз ҳамда буни оддий ҳол деб биламиз. Чунки олдимизда турган одамлар бизга яқин одамлар. Улар бизни билади. Аслида, тескариси бўлиши керакдек. Бизга яқин одамларга чиройли муносабат билдириш керак, ўзгаларга эга ўз эмоцияларимизни кўрсатаверсак бўладигандек. Ҳаётда эса бунинг тескариси бўлади. Биз ўз яқинларимизга бор агрессия ва нохуш ҳолатимизни бамалол тўкиб солаверамиз, четдаги танимаган одамлар билан эса “ўйлашиброқ” муомала қилишга ҳаракат қиламиз. Аммо аслида, ҳар қандай зиддият ҳолатида ўз эмоцияларини назорат қилиш – энг тўғри йўл ҳисобланади. Зиддиятнинг келиб чиқишида, агар сиз уни бирор бир ечимга келтирмоқчи бўлсангиз, шахсга эмас, балки муаммога ҳужум қилиш керак бўлади.
Ф. Ларошфуконинг таъкидлашича, “Одамлар ҳеч қачон мислсиз яхши ёки ҳаддан ташқари ёмон бўлмайдилар”. Уларнинг яхши ва ёмон фазилатларини намоён этувчи вазиятлар бўлади холос. Мана шу вазиятларда одамнинг ўзини тутиши унинг маданийлиги белгиси бўлади. И.Гёте эса, “Яқин кишиларимизга ўзларига муносиб муомала қилиб, биз уларни баттар бузамиз. Агар биз уларга ўзларидан кўра яхшироқ одамлар дея ёшдошсак, уларни биз янада яхшироқ бўлишга мажбур этамиз”³, деган.
Конфликт ечимининг топилмаслиги, ёки уни қандай тўхтамга келтиришни билмаслик айнан яқин бўлган одамлар орасини бузади. Бу конфликтнинг мавжуд катта вайрон этувчи кучи натижасидир. Шу боис, конфликтда ҳар доим унинг ечимини топиш йўлларини қидириш шарт! Конфликт ечимини топиш яқин одамлар муносабатини мустаҳкамлаш деганидир. Шу боис, конфликт вазиятда муаммо ҳақидаги ўз ғояларингизни шакллантириш, уларни ҳаётга татбиқ эта олиш муҳим аҳамият касб этади. Ғоялар қанчалик кўп бўлса, шунчалик яхши. Бу йўллар ичида иккила томон учун ҳам энг мақбулларини аниқлаш лозим бўлади. Муҳими, шахсга эмас, муаммога ҳужум қилиш даркор. Чунки кўпинча бу шахс сизга яқин инсон бўлиб, унинг айби исботланмаган бўлади.