|
rasm. Pedagogy qobiliyatni rivojlantirish shakllari
O'qituvchi o'zida kasbiy faoliyatni samarali tashkil etishga Yardam beradigan qobiliyatlarni rivojlantirishda muayyan shakllardan foydalanish bilan birga bu jarainda ma'lum metodlarni ham qo'llash orqali maqsadga erishadi. Ushbu metodlar quyidagilardir (11-rasm):
O'zini-o'zi English metodlari
Maxus mashqlar
Training
O'zini-o'zi to'g'ri baholash metodlari
Ishchanlik o'yinlari
Amaliy faoliyat
rasm. Pedagogy qobiliyatni rivojlantirish metodlari
Pedagogning communication competentligi. Pedagogga xos bo'lgan mahorat asosini tashkil etuvchi pedagogic muloqot madaniyati uning talabalar jamosi, ota-onalar, hamkasblar hamda rahbariyat bilan uyushtiriladigan muloqot jaranida namoen bo'ladi. Bunda, ayniqsa, teaching talabalar jamoasi bilan o'zaro muloqoti muhim ahamiyatga ega. Teacher talabalar bilan muloqotga kirishish, uning samarali bo'lishiga intiladi.
Pedagogik muloqot quyidagi yo'nalishlarda tashkil etiladi (12-rasm):
8-rasm. Pedagogy muloqot yo'nalishlari
Pedagogik muloqot ruhiy-psixologik ta'sir kuchiga ega. Shu sababli uni tashkil etishda muloqot jaraёnining ijobiy bo'lishini ta'minlash teaching zimmasiga katta mas'uliyatni yuklaydi. Agarda to'g'ri tashkil etilgan pedagogic muloqot talabada qo'rquvning yuzaga kelishi, ishonchsizlikning tug'ilishi, diqqat, xotira va ish qobiliatining susayishi, nutq me'rining buzilishi kabilarga sabab bo'lsa, aksincha, nazariy-pedagogik va amaly jihatdan to'g'ri tashkil etilgan muloqot yuqoridagi holatlarning aksini keltirib chiqaradi. Natijada talabalarda o'qishga va mustaqil o'rganishga, fikrlashga bo'lgan qiziqish ortadi.
Pedagogy muloqot o'ziga xos ijtimoiy-psixologik jaraёn hamsanaladi. Mazkur jaraёnda quyidagi vazifalar bajariladi (13-rasm):
8-rasm. Pedagogy muloqot jarayonda bajariladigan vazifalar
Muloqot jaraёnida talaba tomonidan bildirilaѐtgan fikr- lar, uning qarashlari shaxsni yaqindan o'rganish uchun imkoniyat yaratadi. Talaba shaxsini yaqindan bilish, uning ichki kechinma- lari, o'y-fikrlari, his-tuyg'ulari, orzuumid, maqsad va haѐtiy intilishlaridan xabardor bo'lish pedagogik jaraёnning metodik, ruhiy jihatdan to'g'ri tashkil etilishini ta'minlaydi. Zero, bu jaraёnda pedagogik talaba shaxsiga xos ёsh, psixologik va shaxsiy xususiyatlarni inobatga olgan holda faoliyatni tashkil etadi.
Muloqot jaraёnidagi axborot almashinuvi talabaning o'zaro ijtimoiy jaraёnlar, shaxs camolotining kechishiga doir ma'lumotlar almashishini ta'minlaydi. Teacher va talabalar o'rtasida hamkorlikni qaror toptirish esa har qanday vaziyatda ham ular o'rtasida o'zaro axborot almashinuvi samarali ro'y Berishini uchun Sharoit yaratadi. Bu jarainda teacher talabalarning eng yaqin maslahatchisi, yo'lboshchisi va rahbariga aylanadi. Muloqot chog'ida talabalar tomonidan o'z shaxini, “meni”ni, qadr-qimmatini ye tarlicha baholash va o'z oldidariga haѐtiy maqsadlarni qo'ygan holda olg'a intilishlarini ta'minlashga jiddiy e'tibor qaratish lozim. Muloqot jaraёnida axborot almashish vazifasining hal qilinishi quyidagi vositalar asosida ro'y beradi:
nutq;
paralingvistik tizim (yun. “pará” – “yaqin”, muloqot tarkibida so'zli, g'oyaviy ma'lumotlarni so'zsiz vositalar bilan uzatilishi);
extralinguistic tizim (ingl. "exterior" - “tashgarida”, nemischa "linguist" - gapiraѐtgan shaxs tomonidan nutqning bevosita ijtimoiy vazifalar bilan bog'liq holda tashkil etishi - nutqiy tanaffuslar, kulgu, yo'talish, nafas olish, yig'lash, tutilish va b.);
muloqotning tashkiliy ko'lami va vaqti;
ko'z qarashlar Yardamida tashkil etiladigan aloqa;
Belgilarning optik-kinetic tizimi (mimika, pantomimika, jestlar - qo'l va oyoq harakatlari)
Pedagog rahbarligi yoki uning yo'l-yo'riqlari, ko'rsatmalariga asosan o'quv mashg'ulotlari va tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda ham muloqot muhim ahamiyat kasb etadi. Ayni shu vaqtda muloqotning faoliyatni tashkil etish vazifasini namoёn bo'ladi. Yaqin-yaqingacha faoliyatni tashkil etishda teaching yetakchiligi, uning bevosita rahbarligi ustuvor omil bo'lgan bo'lsa, zamonaviy Sharoitda rollar almashinuvi ye takchi o'ringa chiqdi. Endilikda Aksariyat hollarda talabalarning o'zlari ta'lim va tarbiyaviy jaraёnlarni mustaqil uyushtirish imkoniyatiga ega bo'ldilar. Biroq, bu degani, ta'limiy va tarbiyaiy ishlarni tashkil etish davrida teaching o'rni va roli mutlaqo aks etmaydi, degani emas. Teacher bu jarainda rahbar, ye takchi, maslahatchi, expert sifatida namoёn bo'ladi va talabalarni pedagogik jaraёnlarni ilmiy-nazariy, tashkiliy-metodik jihatdan to'g'ri uyushtirishga yo'naltiradi.
Pedagogy muloqotni tashkil etishda, ayniqsa, teacher Аrdamiga muhtoj o'quvchilarga alohida e'tibor berishi, har bir o'quvchida turli o'quv fanlari asoslarini o'zlashtirishga nisbatan qiziqtirish usullarini, hamkorlik va ijodkorlikka asoslangan mehnatni tashkil etishni old-indan o'ylab qo'yishi lozim.
Milliy va jahon ta'limi amalieti teacher, o'qituvchilar tomonidan tashkil etilaѐtgan muloqotni bir necha turga ajratish mumkinligi ko'rsatadi. Ular quyidagilarir (14-rasm):
14 -rasm. Pedagogy muloqot turlari
O'qituvchilar o'z faoliyatlarida muloqotning muayyan turlariga tayanib ish ko'radi . Qolaversa, teacher tomonidan jamoa bilan muloqotni uyushtirish texnikasini doimiy ravishda tahlil qilib borish maqsadga muvofiqdir. Ma'lum vaziyatlarda pedagogue rahbar sifatida talabalar faoliyatlarini boshqaradi. Bu jarainda ham muloqot ye takchi omil hisoblanadi. Biroq, muloqotning samaradorligi rahbar sifatida namoyen bo'laёtgan teacher tomonidan qanday muloqot uslubining tanlanganligi bilan Belgilanadi. Odatda, teaching rahbar sifatidagi muloqot usullari quyidagi uch turga ajratiladi (15-rasm):
rasm. Pedagogy muloqot uslublari
Pedagogy muloqot uslublari quyidagi mazmunga ega:
Do'stlaringiz bilan baham: |
