Pedagogik ilmiy tadqiqot metodikasi

Kuzatish yordamida 
xulqni o'rganish sharoiti. 
Ro'yxat 
buyicha bolaning 
tartib nomeri 
Utkazilgan suxbat- natijasida 
bolaning fikri 
1
1 
Poxodning 
rejasi 
bilan 
tanishtirilganda ularning qiziqishi 
oshdi va paxod bo'ladigan kunni 
chidamsiz-lik bilan kutadi. 
7, 11, 13, 18, 23, 
24, 
O'z atrofii bilan tanishishni, odamlarni 
bilishni istaydi. 
2
2 
Qiziqib turdi. Paxodni rejasi 
bilan rilganda qiziqishi sundi. 
3, 5, 9, 16, 19, 22, 
25. 
Vaktni 
xushchakchak 
utkazmokchi,dam olmokchi, harid 
kilmokchi va boshqalar. 
3
3 
Rejani aniq kungil bilan qabul 
qilish. 
1, 4, 8, 10, 14, 17, 
26. 
Salomatligi yomon bo'lgani uchun 
uchastkaga 
ishlashga 
ota-onalari 
kuymadi.Paxod nima bilan tagadi deb 
kurkishdi. 

---

31 
4
4 
O'zrli 
sabablar 
bilan 
paxodga bormadilar 
2, 6, 12, 15. 
Ota - onaga yordam berish uchun, 
uchastkaga ishlash uchun . 
5
5 
Sababsiz 
paxodga 
borishdan bosh tortdilar. 
20, 21, 27, 28. Tushuntirish berishmadi. 
Bu kuzatish turistik paxod tashkil qilish buyicha utkaziladi. 
Shundan sung paxodga kim kancha tayyorgarlik kurishi kuzatishldi. va 
hisobga olinadi. Kim faol tayyorlandi, kim passiv, kim faol ishtirok etdi, kim 
passiv, kim tuskinlik qildi. 
Bu kuzatish bolalar xulqini ko'rsatuvchi birgina ko'rsatkichlar hisobga 
olinadi. ( yaxshi, konikarli, yomon yoki) berilgan topshirikni bajara olmadi, 
berilgan topshirikni bajara olmadi, berilgan topshirikni bajarishga intiladi, berilgan 
topshirikni bajarishda o'qituvchining yordamida muxtoj va x.k.z. Shu jumladan 
kizlar va o'g'il bolalarning topshirikni bajarishdagi harakati ham hisobga olinadi. 
Ayniksa kuzatish natijalari sonlar bilan belgilash juda kulaydir. Dunda 
shaxsning tarbiyalanganlik darajasi son bilan belgilanadi. Olaylik o'qituvchi 
mehnatsevarlik darajasi son bilan belgilanadi. Bunday holatda mehnatsevarlik 
darajasi belgilaydi: Mehnatda vijdonan qatnashadi, mehnatda qatnashuvini ayta 
oladi, mehnatga qatnashishga intiladi va halol ishlaydi, mehnatda o'zok muddat 
bilan ishtirok etishga layokatli va x.k.z. Bu erda bir necha mehnatsevarlik 
ko'rsatkichlari hosil bo'ladi. Bu ko'rsatkichlar bolaning yoshiga karab besh va 
undan ortik bo'lishi mumkin. Eng yuqori ko'rsatkich “besh” undan sal pastrok 
ko'rsatkich “turt” yoki chetdan mehnatni talab qilib ishlatsa “uch” ayrim holda 
qatnashadi, ayrim holda mehnatga qatnashmaydi “ikki” umuman dangasa 
ishlamaydi- “bir” baholanishi mumkin. 
Sungra shu baxo normalari asosida o'quvchilar faoliyati ustidan kuzatish olib 
boriladi va ayrim daftarga uning natijalari hisobga olib boriladi. Bu kuzatishni 
quyidagicha tablisaga joylashtiramiz.
O'quvchilarning hammasi ustidan kuzatish olib borilgandan sung tuplangan 
materiallarga asosan, quyidagi mehnatsevarlik ko'rsatkichlari hosil buldi. 
- o'quvchilar mehnatsevarligining yaxlit darajasi 
- kiz va o'g'il bolalarning har - xil mehnatga munosabati 
- u yoki bu faoliyatda faol darajasi. 
- har - xil sharoitda, mehnatga bog'liqlik munosabati, mehnatni tashkil qilish 
va uning maqsadini tushunishi va boshqalar. Shu ko'rsatkichlardan sung har bir 
ko'rsatkichuchun alohida tablisa tuzilishi mumkin. 
6 - “A” sinfning kishlok xujaligi mehnatiga munosabati. 
Kuzatish natijasida tadqiqot uchun zarur bo'lgan ma'lumotlar olinadi, bu 
ma'lumotlar keyinchalik o'rganil-gan jarayon va hodisaning samarali natijasini 
chiqarishga imkon beradi. 
Kuzatishni o'tkazishda ayrim zarur bo'lgan qoida tartibga rioya qilish zarur 
bo'ladi. 
1. Kuzatishning umumiy rejasiga muvofiq bir kishi ko'zatgandan ko'ra, 

---

32 
boshqa kishilar yordamida kuzatish, keyin olingan faktldarni bir- biriga 
taqqoslash. Kuzatishni bunday tashkil qilish sub'ektividan saklaydi. ( 
Ko'zatuvchining dunyoqarashiga ilmiy yo'nalishiga, hayotiy tajribasiga bog'liqdir. 
Bundan tashqari uning holati, bolalarda bo'lgan, o'qituvchilarga bo'lgan 
munosabati ham katta rol o'ynaydi.) 
2.Kuzatishni yashirin holatda olib borilishi lozim. Agar bola uni 
ko'zatayotganliklarini bilib kolsa, o'z harakatlarini vaktincha o'zgartirishi mumkin. 
Ayrim 
tadqiqotlarda 
kuzatishni 
maxsus 
kinos'yomka 
yoki 
telerepartaj 
sezilmaydigan mikrofon yordamida magnitafonga yozib oladilar. Bunday holatda 
bolalar xonaga joylashtiriladi, xonaning bir tomoni kurinarli oyna bilan 
jixozlangan bulib, tadqiqotchi bolalarni oynadan kurib turadi. Bunday holatda 
tdkikotchi bolalarga kurinmaslikka harakat qiladi. 
Ayrim tadqiqotchilar bolalar faoliyatini ko'zatganda, o'qituvchi yoki 
ko'zatuvchi bulib kolmasdan, ular faoliyatiga aktiv ta'sir etuvchi munozara 
qatnashchisi sifatida ishtirok etadilar.Bunday holatda bolalar uning ko'zatuvchi 
ekanligini sezmaydilar. Bajarilishi lozim bo'lgan faoliyatga bolalar faol qatnashadi. 
3. Kuzatilgan faktlarni aniq hisobga olish lozim, voqeaning davom etishi 
jarayoni, shaxsga ta'siri aniq hisobga olinadi. Kuzatish jarayonida kullanilgan ovoz 
yozuvchi apparatlar va kinos'yomkalar voqeaning sodir bo'lishini aniqlashga 
yordam berishi mumkin, ammo jonli kuzatishning urnini bosa olmaydi. 
4. Gurux ustidan taksimlangan kuzatishni sinab kurish. Buni uchun 
ko'zutuvchilarnng 
har 
biri 
bolalar 
faoliyatining 
ma'lum 
qismi 
bilan 
shug'ullanadilar. Shundan sung ko'zatilar natijalarini solishtirib kurish, individual 
kuzatishlarning aniqligi va to'g'riligini tekshirib kurish. 
5. Kuzatish yaxshi natija berish uchun, voqea va hodisa-ning kuzatish, 
bolalar faoliyatining o'rganish uchun suxbat o'tkazish, anketalar qo'llash yaxshi 
natija beradi.Bunday vaktda tadqiqotchi o'zining butun sezgi organlarini ishga 
solib ish kurishi kerak bo'ladi. Ya'ni o'rtoqlarining holatini tushunishi, kattalar va 
bolalarning individual xususiyatlarini bilish, ularning temperamentlarini ajrata 
olishi zarur. 
6. Kuzatish yakunida o'z - o'zini kuzatishni solishtirish. Bu maqsadda o'z-
o'zini kuzatish kundaligini yuritish, o'z - o'ziga tavsif berish, bo'lgan voqealar 
yuzasidan o'quvchilarning esdaliklarini uyushtirish, bo'larning hammasi ish 
joyidan repartaj olgandek qiziq va uyushgan holda tashkil qilinishi zarur.