Pedagogik fikrlarning paydo bo`lishi. Eng qadimgi davrlardan VII asrgacha. Tarixga nazar tashlar ekanmiz, pedagogik g‘oyalar eramizdan oldingi VI asrda shakllanganligi haqida ma’lumotlar mavjud

FOROBIY “SHaharni boshqarish”, “Fazilatli hulqlar”, “Fozil odamlar 

shahri” kabi bir qancha asarlarida yangi ideal jamiyati elementlari, fazilatlari
haqida gapirib o’tgan. Forobiy jamiyat boshqaruv sanoatini 2 ga: 1) nazariy
(boshqaruvning asosiy usuli va qonun haqida), 2) amaliy (davlatni idora etish)
haqida gapirib o’tadi. Forobiy jamoani 3 turga bo’ladi: buyuk, o’rta va kichik
jamoalarga ajratadi. Forobiy shahar davlatini 2 toifaga: fazilatli Madina shaqri va
fazilatsiz Madina shaqriga bo’lib, ularning har biriga izox berib o’tadi. Forobiy
davlatning asosiy vazifasini 2 ga bo’ladi: 1. Davlatning ichki vazifasi fuqarolarning
baxtli hayotini taominlash, 2. Tashqi vazifasi bosqinchilardan himoya qilishdir,
deydi. Forobiy taxt otadan bolaga meros bo’lib o’tishini qoralaydi, davlat boshliqi
12 fazilatga ega bo’lishini asoslab beradi.
Davlat va uning boshqaruviga daxldor masalalar Yusuf Xos qojib ijodida ham
katta o’rin tutgan. U “qutadg’u bilig” dostonida davlatni boshqarish amallari,
qoidalari va siyosiy - axloqiy munosabatlarni jamiyatda qaror toptirishga qaratilgan
qarashlari bilan ehtiborlidir. U davlat boshqaruvi va xizmatini tashkil etish turlarini
hamda shu darajalarga muvofiq sifatlarini tasniflaydi. Jumladan, «SHohlikka
dahvogarlar onadan ajib bir isteodod bilan tug’iladilar va ular darhol yaxshiyomonni
ajratish fitratiga ega bo’ladilar. Bundaylarga Xudo idrok, farosat va
yumshoq bir ko’ngil ato etadi, qolaversa yaxshi ish yuritish o’quvi bilan ham
siylaydi» deb ko’rsatgan. SHuningdek Yusuf Xos qojib o’z asarida ko’rsatgan
barcha ishlarda tajribali, yomonlikni darhol sezuvchi, oqillik bobida ibratli,
zakovatli, maorifatga tashna, kichiklarga tayanuvchi, adolatparvar, sadoqat kabi
sifatlarning soqibi bo’lishi shartligini taokidladi. Buyuk alloma faqat bu bilan
chegaralanib qolmaydi, balki jamiyat rivoji va taqdiri uchun masoul bo’lgan
shaxslarning davlat boshqaruvidagi sifatlari tasnifini rivojlantirishning adolatli
tamoyillarining muhimligiga haratgan. Ayni paytda, u jamiyatda ilmiy va madaniy
saloqiyatni adolatli davlat asoslarini yaratuvchi omil deb bilgan. Masalan, u,
ziyolilar to’g’risida shunday deydi: - «haqiqiy ziyoli haqiqat tayanchi bo’ladi.
Agarki olamda donishlar bo’lmaganda, yerda rizq-ro’z unmas edi. Ularning ziyosi
xalq yo’lini yorituvchi mash’aldir. Donishlarga shirin so’z bilan baqra ber, moddiy
manfaatini qodirishga harakat qil». Zero, agar biz demokratiyani jamiyatning
yuksak madaniy shakli deb haraydigan bo’lsak, unda ajdodlarimiz yaratgan meros
bevosita adolatli davlatning poydevoriga asos bo’la oladi.