Pdf-файлидаги расмий манба

5-модда. 
Вояга 
етмаганлар 
ўртасида 
назоратсизлик 
ва 
ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасига доир фаолиятнинг асосий 
принциплари 
Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг 
профилактикасига доир фаолиятнинг асосий принциплари қуйидагилардан 
иборат: 
қонунийлик; 
инсонпарварлик; 
тизимлилик; 
оилани қўллаб-қувватлаш ва у билан ўзаро ҳамкорлик қилиш; 
ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганларнинг 
тарбиясига якка тартибда ёндашиш. 
1. Принцип устувор (раҳбарий) қоида сифатида муайян фаолиятни 
амалга оширишда доимий равишда амал қилиниши лозим бўлган қоидаларни 
ифодалайди. Шу маънода вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва 
ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасига доир фаолиятни амалга оширишда 
доимий равишда амал қилиниши лозим бўлган устувор қоидалар – 
принциплар ҳам белгиланган бўлиб, мазкур қоидалар вояга етмаганлар 
ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликлар профилактикасининг асосий 
моҳиятини белгилаб беради. 
2. Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликлар 
профилактикасининг қонунийлик принципи. Мазкур принцип Ўзбекистон 
Республикаси Конституциясида белгиланган Конституция ва қонуннинг 
усуворлиги қоидасининг бевосита амалиётга жорий этилиши ҳисобланади. 
Умуман олганда қонунийлик давлат ва жамият қурилишининг бош 
принципларидан бири ҳисобланади. 
Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликлар 
профилактикасини амалга оширишда тегишли масъул субъектлар амалдаги 
қонун ҳужжатларига бир хил ва оғишмай амал қилиши шарт. Бунда 
қонунлардан ҳар қандай чекиниш учун жавобгарлик назарда тутилган. 
3. Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг 
профилактикасининг инсонпарварлик принципида эса, вояга етмаганлар 
назоратсизлиги ва ҳуқуқбузарлиги профилактикасини амалга ошириш 
жараёнида иштирокчи бўлган фуқароларнинг жинси, ирқи, миллаи, тили, 
дини ва эътиқоди ҳамда ижтимоий мавқейидан қатъий назар уларнинг ҳуқуқ 
ва эркинликларини ҳурмат қилиш ҳамда уларнинг бузилишига йўл 
қўймаслик тушунилади. 
Инсонпарварлик принципи инсон, унинг ҳуқуқ ва манфаатлари ҳамда 
эркинликларини олий қадрият сифатида қарор топтиришга хизмат қилади. 

---

20 
Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг 
профилактикасини амалга оширишда ҳеч ким камситилмаслиги, унга ғайри 
қонуний, инсон қадр-қимматини таҳқирловчи, унинг ишчанлик обрўйига 
путур етказувчи чоралар қўлланмайди. 
4. Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликлар 
профилактикасининг тизимлилик принципида – вояга етмаганлар 
назоратсизлиги ва ҳуқуқбузарликлари профилактикасини амалга ошириш 
жараёнида кетма-кет ёндошган ҳолда олиб бориши, хусусан биринчи 
навбатда оила ва мактаб концепцияси талаблари асосида вояга етмаганларни 
туғилгандан бошлаб уларни тарбиялашга, ижтимоий ҳимоялашга, вояга 
етмаганлар ҳуқуқбузарликларининг сабаб ва шарт-шароитларини аниқлаш 
ҳамда уларни бартараф этишга қаратилиши тушунилади. 
Тизим нарса, воқеа ва ҳодисаларнинг ички уйғунликка эга бўлган 
бирликлари мажуи ҳисобланади. 
Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликлар 
профилактикаси чора-тадбирлар аниқ режалаштирилган ва тартибга солинган 
қоидалар ҳамда тартиб-таомиллар асосида амалга оширилсагина у кўзланган 
натижаларга эришиш имконини беради. Тизимлилик тартибли ва оқилона 
ўйланган амалиётни вужудга келтиради. 
5. Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг 
профилактикасининг оилани қўллаб-қувватлаш ва у билан ўзаро ҳамкорлик 
қилиш принципида – вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва 
ҳуқуқбузарликлар профилактикасини амалга ошириш жараёнида субъектлар 
томонидан энг биринчи навбатда ижтимоий ҳимояга муҳтож бўлган 
оилаларни ҳимоя қилишни, уларга моддий ёрдам кўрсатишни, улардаги 
мавжуд муаммоларни аниқлаш ҳамда бартараф этилишига эътибор 
қаратишни, улар билан мунтазам алоқада бўлиш лозимлигини белгилайди. 
Ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганларнинг 
тарбиясига якка тартибда ёндашиш принципида эса – вояга етмаганлар 
ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликлар профилактикасини амалга 
оширувчи субъектлар томонидан Ўзбекистон Республикаси қонунларида 
белгилаб берилган ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган яъни вояга 
етмаганнинг назоратсизлиги ёки қаровсизлиги оқибатида унинг ҳаёти ёки 
соғлиғи учун хавф туғдирадиган ёхуд уни таъминлаш, тарбиялаш ва унга 
таълим бериш талабларига жавоб бермайдиган шароитда бўлган ёхуд 
ҳуқуқбузарлик ёки бошқа ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар содир этаётган 
вояга етмаганлар билан профилактик ишларни уларга индивидуал ёндошган 
ҳолда уларнинг мавжуд муаммолари, ижтимоий аҳволи ва оила, жамиятдаги 
ўрнини ўрганган ҳолда олиб борилиши тушунилади.